Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Problemnieposłuszeństwaobywatelskiego
jednakpowodu,bytwierdzić,żerodzicekrzyczącynadzieckoizastrasza-
jącyjestosująprzemocwmniejszymstopniuniżci,którzystosująprzymus
fizyczny.Działaniempozbawionymprzemocybyłoby,wedleMorrealla,je-
dyniezachowaniecałkowiciedlaczłowiekanieszkodliwelubniedotyczące
wżadensposóbosobyludzkiej.Przykłademmożebyćwybicieszybywnie
należącymdonikogosamochodziestojącymgdzieśnazłomowisku.
Ograniczenierozumieniaaktównieposłuszeństwaobywatelskiego
dozachowańpozbawionychprzemocyprowadziłobydotego,żewieledzia-
łańtradycyjnieokreślanychjakonieposłuszeństwoobywatelskiemusieliby-
śmypozbawićtegomiana.Toteżpodejścietowydajesięmałoelastyczne.
Skorojednakwykluczamyzzakresunieposłuszeństwaobywatelskiegote
aktyłamaniaprawa,którenosząznamionaprzemocyfizycznej,tozasta-
nawiającejest,dlaczegopodobnieniewykluczamynaruszanianormpraw-
nychpolegającegonaużyciuprzemocypsychicznej.Czyludzkaautonomia
igodnośćwsferzepsychicznejzasługująnamniejsząochronę?Problem
zakresudopuszczeniaprzemocyjestszczególniewidocznyuautorówpra-
gnącychwykluczyćprzemocfizycznąoraznaruszeniaprawawłasnościzsa-
mejdefinicjinieposłuszeństwaobywatelskiego,dopuszczającychnatomiast
obecnośćwtejdefinicjiprzemocyocharakterzepsychicznym.Skądwięc
bierzesięuprzywilejowaniewłasnościwstosunkudoinnychformwolności
iautonomii?
ZdaniemMorrealla,wewspółczesnejdebacienatentematzbytczę-
stopodkreślasięwagęrozróżnieniametodzmianyprawa,któreodwołują
siędoprzemocyfizycznej,itych,któresiędotegorodzajuprzemocynie
odwołują.Niesłusznieuważasiętorozróżnieniezakryteriumdefinicyjne
ilegitymizacyjnenieposłuszeństwaobywatelskiego.Rolętakiegokryterium
powinnapełnićinnadystynkcja:taktykazmianyprawaodwołującasiędo
przymusuwobecsprawującychwładzęitaktykapolegającanazmienianiu
ludzkichumysłów.Morreallopowiadasięzatym,bykryteriumusprawie-
dliwienianieposłuszeństwaobywatelskiegostałosiętoostatnierozróżnie-
nie,określaneprzezniegojakorozróżnienieprzymusu(zarównopsychicz-
nego,jakifizycznego)iperswazji.Perswazjaniemusiwykluczaćprzemocy
fizycznej,czegoprzykłademmogąbyćstrajkującyrobotnicy,którzyokupu-
jącfabrykę,pragnąskłonićpracodawcówdorozmów.Przymusmożebyć
jednakpozbawionyelementówperswazji,nawetjeślimacharakterczy-
stopsychiczny.Istotąperswazjijestto,żeprowadzidozmianywsferze
psychicznej,zmieniapoglądylubpostawy.Osobystosująceprzymusmają
