Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stwierdziłyśmy,żeoteoznakiczłowieczeństwateżmusimypytać.
Nietylkooto,jakichbitoiponiżano,aleteżoto,jakstaralisięprzeżyć,
jaksięnawzajemwspieraliicopodtrzymywałoichnaduchu.Jakiemieli
nadzieje,nacoczekali,coichcieszyło,comyśleliosobieioinnychlu-
dziach.Jakiepóźniej,powyjściunawolność,mieliwspomnienia,coim
sięśniło.
Prawiewszystkichbohaterówpytałyśmyowspomnienienajstrasz-
niejszeinajweselsze.Najstraszniejszebyłypierwszedniwwięzieniu,
późniejjednostajnośćobozowejcodzienności,apokilkulatachpoczucie
beznadzieiitego,żenicsięniezmieni.
Radościbyłyróżne.Nieoczekiwaniezauważyłyśmy,żepodczaswy-
wiadówdużosięśmiejemyiżesłyszymybarwne,pełneżyciahistorie.
Kobietyhaftowałynaobozowychnumerachkwiatki,szyłysukienkize
strzępówpościeliorazprzerzucałylistymiłosneprzezpłotdozonymę-
skiej.Byłystudentmoskiewskipokochałpracęwkopalni,zatwardziały
ateistazJarosławiazostałksiędzemkatolickim,amłodagruzińskadzien-
nikarkazkonspiracyjnejorganizacji
przyszłegomęża,polskiegopartyzantazGrodna.
”
ŚmierćBerii”poznaławłagrze
Słuchałyśmy,jakłagierłamałitłamsiłżycieczłowieka,jakburzyłjego
wartości–apotembudowałjeodnowa.SusannaPieczuro,którajako
18-letniadziewczynazostałaskazanana25lat,opowiadała,żezrozu-
miałajedno–niemożnażyćnazasadzie:
umarłjutro”.Przeżyćmożnatylkowtedy,gdymasiękogoś,okimsię
”
Tyumrzeszdzisiaj,żebymja
myśli:
Uczononas,jakprzetrwaćwobozie:jaktroszczyćsięobliźnich,niemy-
”
Lepiej,żebymdzisiajumarłja,atyprzeżyłjeszczejedendzień”.
ślećoprzyszłości,niezaniedbywaćsię,niebaćsięśmierci...
Zdajesię,żebyłytolekcjenietylkoołagrze,alewogóleożyciu.
Wkażdymwywiadzieopowiadanonamostrażnikach.Częściejznie-
nawiścią,rzadziejzewspółczuciem.Wspominanojednak,jakwięźnio-
wiechowalizaswoimszeregiempijanychżołnierzy,abynieukaraliich
przełożeni,ijakdokarmializłąkonwojentkę,którejdzieciteżgłodowały.
Orazjakstarynadzorcawypuściłzlodowatejizolatkidziewczynkę,na-
karmiłjąchlebemipozwoliłgrzaćsięnaswoimmiejscudorana.
Wiedziałyśmyjuż,żeniemożemymówićtylkootych,którzysie-
dzieli.Śledczy,konwojenci,nadzorcy,cenzorzylistów,strażnicyna
wieżyczkach,opiekunowiepsówgończych,lekarzeobozowi...Codziało
4
