Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Zamkniętyświatsamobójstwa”…
17
przedewszystkimkobietyidzieci-ofiarytakichczyinnychnoprawców”
.Cechyobu
typówsamobójstwłączytytułowabohaterkaopowiadaniaDostojewskiegoPotulna.
Analizietejwłaśniepostacipoświęconebędądalszerozważania.
SamobójcyuDostojewskiegosytuująsię-tustrawestujmyDurkheimowskie
pojęcienspołeczeństwasuicydogennego”-wcentrumprzestrzenisuicydogennej,
rozumianejjakocałokształtdynamicznienarastającychokolicznościiuwarunko-
wań,którewiodąjednostkękusamounicestwieniu.Prawdziweznaczeniesamo-
bójstwawtwórczościDostojewskiegokonstytuujesiępoprzezprocespoznania.
Samaktdefinitywnyjest(zaledwie)tragicznymzwieńczeniemsplotupowiązanych
zesobąokoliczności,czynów,zjawisk,zdarzeń,postaw,reakcji,myślietc.,rozwija-
jącychsięirozciągniętychwczasie,które-wsposóbczęstonawetprzezbohatera
niedokońcauświadamiany-determinująostatecznerozwiązanie.TezątąDosto-
jewskiwpisujesięwgłoszonepóźniejprzezsuicydologówtraktowaniesamobójstwa
niejakokonkretnegotragicznegoprzypadku,alejakoprocesu,którynierzadko
trwalatami(BrunonHołyst,MariaJarosz,ErwinRingel)(np.Knapiński2009:14),
aprzejawiasięwciągumyśli,zachowańireakcjijednostkistanowiącychodpowiedź
nanarastającąwokółniejprzestrzeńsuicydogenną.Równieżwujęciupsycholo-
gicznym(ZenomenaPłużek)nietraktujesięsamobójstwajakoczynuspontanicz-
nego,tylkolokalizujesięgowstanowiącejpewnecontinuumsytuacjisamobójczej
(Makara-Studzińska2001:223).Powolibudujesięsuicydogennaprzestrzeń,krok
pokrokuodsłaniasięwewnętrznyświatsamobójcy,ażdomomentu,gdyśmierć
dobrowolnazaistniejewjegoświadomościjakoantycypowanyporządekrzeczy.
KluczowydlaDostojewskiegoobraztworzeniasięsuicydogennejprzestrzeni
byłzjednejstronyopisemstanupodziemialudzkiegownętrza,tj.tejczęściduszy
(psychiki,świadomości,podświadomościczynieświadomości),wktórejrodząsię
motywydziałań,gdziemająswójpoczątekpragnienia,iluzje,uczucia,gdziedoko-
nywanesąostatecznewyborymiędzydobremizłem,życiemiśmiercią.Izdrugiej
strony-kontekstuspołecznego,którywdużejmierzewarunkujeowonpodziemie
ludzkiegownętrza”
,acozatymidzie-pośredniogenerujeokreśloneludzkiezacho-
wania.WtakimwłaśniekluczuprzyjrzyjmysięPotulnej-najważniejszejbodaj
samobójczyniDostojewskiego.
3października1876rokuwkronicemiejskiejgazetynNowojeWriemia”zamiesz-
czonokrótkąnotatkęośmierciniejakiejMariiBorisowej-zoknamansardysze-
ściopiętrowegodomu,zikonąwrękach,wyskoczyłamłodaszwaczka(Dostojewski
1982:300-332).Pozostawiłapożegnalnylist,wktórymoświadczyła,żeprzyczyną
samobójstwajestbrakśrodkówdożycia.NiegdyśprzyjechałazMoskwydoPeters-
burgazkilkomazaledwierublamioszczędności-bezkrewnych,pracyipieniędzy
szybkostraciławiaręwprzyszłość.30wrześniarano,zgodnieztym,copodawała
prasa,skarżyłasięnabólgłowy,potemzjadłaśniadanieiczekałaażgospodyni,
uktórejmieszkała,jakzwykle,udasięnabazar.Sąsiedziznaprzeciwkawidzieli,
jakBorisowawybiłaokiennąszybę,wyszłanadaszekznajdującysiępodjejoknem
iprzycisnąwszydosercaikonę,którąniegdyśbłogosławilijąrodzice,przeżegnała
