Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Zamkniętyświatsamobójstwa”…
21
okrzepłwrolityrana.WbrulionowychszkicachopowiadaniaDostojewski
zanotowałtakąotomyślbohatera:
Wytrzymawszyscenęgrożeniarewolwerem,mściłemsięnaniejzacałąmojąponurą
przeszłość,zaoficerów,którzymniewykluczylizpułku,zahańbęponiewierki,wogóle
zawszystko(Dostojewski1979:307).
Dotegomotywuwrócimywdalszejczęścirozważań.
Egoizm,despotyzm,apodyktyczność,pełnyegotyzm,acowięcej-przeświad-
czenieoprawiedotakiejpostawy-przejawiająsięwjednejtylkojegomyśli:
nWprowadzającjądoswegodomu,chciałemcałkowitegoszacunku.Chciałem,żeby
klęczałaprzedemnązamojecierpienia-zasługiwałemnato”(P:84).Mamytudo
czynieniazpowiązaniemtrzechczynników:kompleksunspołecznegowyrzutka”
,
nadętejbuty(pychy)ipełnejdesperacji.
Narrator-tyranjestelementemkonsekwentnierealizowanejwtwórczości
Dostojewskiegokonwencjiokreślającejrelacje(uczuciemiłości?)międzykobietą
imężczyzną.Przyjmująonedwojakąformę-albopożądaniawswojejekstremalnej
postaci,którerodziobsesjęistajesięmanią,albodręczenia.Bohatertracigłowę
irozsądek,jaknp.Rogożyn(Idiota)alboDymitrKaramazow(BraciaKaramazow),
lubtyranizujewybrankę,jaknp.Murin(Gospodyni)lubmążPotulnej.Tyranstara
siękobietępodporządkowaćidosiebieprzywiązać-tuposłużmysięsłowamiboha-
teraGospodyni-nnamiłośćinawieczność”(Dostojewski1988a:102).Dlaniego
kochaćkogośznaczy-jakzkoleiczytamywNotatkachzpodziemia-ntyranizować
igórowaćduchowo”(Dostojewski1992:102),anmiłość[ł]zawierasięwdobro-
wolnieprzyznanymprzezistotękochanąprzywilejutyranizowaniajej”(ibid.),jako
żenCzłowiekjestznaturydespotąilubibyćdręczycielem”(Dostojewski1984a:
899)-tojużwyimekzGracza.Myślitesązresztąodbiciemupodobańsamego
Dostojewskiego.StanisławCat-Mackiewicztakotorysujeportretkobiecegoideału
pisarza:nDostojewskijakolbrzymiapajęczycadążyłdowessaniawsiebiekochanki,
odebraniajejwłasnejindywidualności,szukałkobiety,któramuulegaławewszyst-
kim”(Cat-Mackiewicz1997:149).Dodajmytylko,żepisarzmiałszczęścieodnaleźć
swójideał,gdyw1866rokupojawiłasięwjegożyciuAnnaSnitkina(później
AnnaDostojewska5).
DlaPotulnejmałżeństwostałosiębodźcemdoprzyspieszonegodorastania.
Zaufałamężowi,zawierzyłamusiebie,gotowapokochaćszczerąmiłością.nKochała
więc,araczej-chciałakochać”
,nrzucałamisięniemalnaszyję;kiedyprzyjeżdża-
łemwieczorami,witałamniezzachwytem”(P:83)-czytamy.Mężczyznajednak
gasiłjejentuzjazmipodporządkowywałrygorom.Boleśnieostudzałwszelkiepróby
nawiązaniabliskości,ażkobietacałkowicieskryłasięwewłasnymniemymświecie.
5Snitkinaprzez14latmałżeństwabyłamężowicałkowicieoddana,dawałaodpórprzeciw-
nościomlosu,abytylkozapewnićmudobrewarunkidotwórczejpracy.PośmierciDostojew-
skiegopoświęciłasiędziałaniomnarzeczpopularyzowaniajegotwórczości.
