Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Kaliszewski,Nostalgiastylu.NeoklasycyzmlirykipolskiejXXwiekuwkrytyce,badaniach
ipoetykachimmanentnych,Kraków2007,ISBN978-83-233-2311-2,©byA.Kaliszewski&WUJ
35
cojestszczegółowe,indywidualne”(IX,3
82).Wdrodzedoceluartystamaposiłkować
sięwiedzą(późniejszyintelektualizm!),uzdolnieniem,sprawnością.Ważnecelepoezji,
oboknaśladowaniaidocieraniadoprawdy,totakżeprzyjemność,doskonaleniemoral-
neorazpiękno.
Właściwościamipięknasą–takpotemszanowaneprzezklasykówjakouniwersalne
treści–pojęcia:ład(odpowiedniukład),umiar,wielkość(właściwyrozmiardlakażde-
goprzedmiotu),doskonałeproporcje,odpowiedniość(znanajakoprepon,potemod
Cyceronajakodecorum,weFrancjiodChapelaine’apocząwszyjakobienséance).
PięknojestpostrzeganeprzezArystotelesaprzedewszystkimwwymiarzeetycznym,
nieestetycznym.Ciekawebyłoteżjegokryterium„uchwytności”–jaktłumaczyTa-
tarkiewicz:„każdarzecz,każdedzieło,abymogłosiępodobać,musibyćdostosowane
dopojemnościwyobraźniipamięci”
83.
WrozdzialeXXIIautorprecyzujecechystylupoetyckiego,zktórychnajważniejsza
tojasność,alepołączonaz„brakiempospolitości”,podkreślatakżerolę„umiaru”.
Ważnejest,iżmówiącośrodkachstylistycznych,Stagirytaakcentujeichfunkcjonal-
ność,jakbyśmydziśpowiedzieli,tj.„właściweużycie”względemcelupoety,jakim
jest„naśladowanierzeczywistości”.ZawyróżnikiXX-wiecznejawangardypoetyckiej
–zktórą„walczy”neoklasycyzm–uznajesięwłaśniehipertrofięmetaforyineologi-
zmu,dominacjęobrazunadlogicznymnastępstwemzdań.
WpływnaliteraturęklasycystycznąwywarłateżRetorykaArystotelesa,poświęcona
„sztucewymowy”(sztuce–wodróżnieniuodnauki),azawierającawielewskazań,na
któreniemoglipozostaćobojętnipoeci;mamynamyślizwłaszczawskazówkidoty-
czącelogicznegorozumowaniaiargumentacji,logicznychśrodkówuwierzytelniania
wypowiedzi(logos),środkówzwiązanychzcharakteremmówcy(ethos),jakiznajo-
mościąpsychikisłuchaczy,zdolnościąoddziaływaniananich(pathos).WRetoryce
Arystoteleswprowadzaiwyjaśniapojęcietoposówjako„wspólnychpunktówodnie-
sienia”(locicommunes)
84.Szczególnieistotnawydajesięksięgatrzecia,gdzieautor
rozpatrujekwestiestylistyczneretorykiwporównaniuzestylemjęzykapoetyckiego.
Takwretoryce,jakipoezjizaletąstylujest„jasność”i„stosowność(dojejprzedmio-
tu)”,wartowszakżechronićsięod„przyziemności”,„przyozdobić”styl,uczynićgo
uroczystym.WprowadzateżtuStagirytasłynnypotemnakazharmoniitypuizagęsz-
czeniaużytychśrodków„zoznaczanymprzeznieprzedmiotem”
85.
Wrozdziale7księgiIIIRetorykiArystotelesdajedefinicjęstosowności(późniejsze
decorum):
Stylosiągniestosowność,jeślipozwoliwyrazićuczuciaicharakteryijeślibędzieodpowied-
nidoswegoprzedmiotu.Odpowiedniośćtazostaniezachowana,jeśliniebędziesięmówićnie-
dbaleosprawachpoważnychaniwsposóburoczystyobłahostkach”
86[chybażechcesięosią-
gnąćefektkomizmu–AK].
Wrozdziale6księgiIIIArystotelestakcharakteryzuje„stylwzniosły”:używanie
opisuzamiastnazwylubsamejnazwyzamiastopisu(gdychcesięosiągnąćzwięzłość,
82Arystoteles,Poetyka,dz.cyt.,s.19.
83W.Tatarkiewicz,Historiaestetyki,dz.cyt.,s.152.
84Arystoteles,Retoryka,w:tegoż,Retoryka.Poetyka,dz.cyt.,s.74–75.Wrozdz.23i24księgiIIAry-
stotelesprzedstawiateż28„toposówogólnych”.
85Tamże,s.241.
86Tamże,s.252.
