Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
RozdziałI.NajdawniejsimieszkańcyobecnegoterytoriumMeksyku
wIzapienawybrzeżuChiapas-masywnybudynekzczasów,gdyośrodek
tenprzypuszczalniezostałprzejętyprzezludzizrodzinyjęzykowejmayance.
Ok.1200r.p.n.e.nawyżynachGwatemalizałożonoKaminaljuyú.Od
środkowegookresupreklasycznegoistniałytambudowleużytecznościpu-
blicznej,rzeźbionemonumenty,wyraźnabyłatakżestratyfikacjaspołeczno-
-polityczna.W600p.n.e.Kaminaljuyústałosięośrodkiemdużegoizasob-
negotworupolitycznego,którykontrolowałcałyregion.Architekturatej
epokiwyróżniasięwznoszonymizziemiicegłyadobeplatformami,naktó-
rychstawianobudynkiznietrwałychmateriałów.Detale,takiejakrynsztoki
ischodki,wykonanebyłyzkamieniawulkanicznego.Większośćtychbudow-
lizostałazgrupowanawlinearnychukładachnaosipółnoc-południe.
WpobliskiejdolinieSalamáfunkcjonowałośrodekElPortón,wktórym
wybudowanowieleplatform,świątyńiziemnychtarasówzołtarzamiika-
miennymistelami.NajwiększaświątyniaElPortónpochodzimniejwię-
cejz500r.p.n.e.,aznalezionypodschodamidepozytofiarnywskazuje,że
zokazjijejkonsekracjizorganizowanowielkąuroczystość,którejtowarzy-
szyłopaleniekadzidłaiskładanieofiar.Ok.400r.p.n.e.zostaławzniesiona
Stela1,naktórejznajdująsięliczbyiwczesnehieroglifymajowskie.
PierwszewsierolniczenanizinachPeténpochodząz1000p.n.e.Uważa
się,żebyłyzakładaneprzezosadników,którzyprzybylizarównozwybrzeża
Belize,jakizwyżynGwatemali.Ludziecireprezentowalikulturęosiadłą,
anowychmiejscdożyciaposzukiwali,wędrującwzdłużnaturalnychgranic
wyznaczanychprzezmokradła(hiszp.bajos19),jeziorairzeki.Najwcześniejsze
tradycjegarncarskieznizinMajów(1200-900p.n.e.)rzeczywiściepochodzą
zdolinyrzekiBelize(fazaCunil)izpółnocnychczęścidzisiejszegopaństwa
Belize(zespółSwasey),jakrównieżzdolinyrzekiUsumacinta(zespółXe).
Uznajesię,żetwórcyceramikiztegoostatniegoregionunieposługiwalisię
językamizrodzinymayance,alezrodzinymixe-zoque.Ok.700r.p.n.e.te
wczesnetradycjezaczęłyzanikaćipojawiłasięnowageneracjanaczyńzwana
Mamom(700-400p.n.e.),którychprodukcjaiużycieobejmujeterenyod
PetexbatúnażpopółnocJukatanu.Chodziozwykłenaczynianaużyteklo-
kalny,monochromatyczne,polerowane,pokryteangobąiopowierzchni
przypominającejwosk.
WpierwszychwioskachnizinMajów(1000-700p.n.e.)chatybyłybudo-
wanenaniskichplatformachumiejscowionychwokółcentralnychdziedziń-
ców.Osadytemiałycharakteregalitarnychiautonomicznychspołeczności,
niewystępowaławnichspecjalizacjaprodukcjirzemieślniczejaniwyraźne
różnicespołeczne.Począwszyodroku800p.n.e.,pojawiłysięróżnicemię-
dzyarchitekturąmieszkalnąapubliczną.Najważniejszymośrodkiemregio-
nubyłoNakbé,któregopierwszeplatformyocharakterzepublicznym,
wykonanezobrobionych,ciętychkamieni(okrytychtynkiemzestiukulub
19Zob.przyp.4wr.DOkresklasycznywdawnymMeksyku”.
