Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Nowe„Treny”?PolskapoezjażałobnapoIIwojnieświatowejatradycjaliteracka
Różewicznakładanasiebieobrazyszczęśliwegodomudzieciństwa,jegoroz-
paduirodzeniasięinnejwspólnotyw„martwych-obcowaniu”.Wskazujęna
wpływ,jakimanifestacyjnaniechęćwobecskonwencjonalizowanychsposo-
bówwyrażaniażalumiałanaprzenicowaniekanonutoposówfuneralnych.
PodejmujęwięczaprojektowanąprzezRóżewiczaintertekstualnąlekturękon-
frontacyjną,alepróbujęodszukaćtakżeobecnewzbiorzeobrazyimotywy
przynosząceukojenieinadzieję.
Uważam,żedrugimobokpoematuKochanowskiegokluczowymhipotek-
stem„żebraczychtrenów”RóżewiczasąCzarnekwiatyNorwida.Badam
związkipomiędzyjegoprojektempisaniaośmierciwsposóbściśleprzylegają-
cydorzeczywistości,nawzór„daguerotypu”,adążeniemdoogołoceniastylu
iucieczkiprzeddeformującąprawdęautorytarnąkonwencją,widocznym
uautoraDuszyczki.Zdążeniemdowiernościwobecprawdywiążęobecność
wżałobnejsylwiefotografii,którenietylkodokumentująprzeszłośćiwzma-
gająautobiografizmtomu,aletakżenadająMatce...charakterautoportretu
rodziny.PodobniejakNorwid,Różewiczpróbujewykroczyćpozaliteraturę,
zbliżyćsiędoprawdywłasnegożycia.Bardziejniżjegopoprzednikodczuwa
jednakdramatycznąutopijnośćtegozamysłu.Kolejnąkwestią,którąporu-
szam,jestpowiązaniewyboru„nieczystejformy”ocharakterzekolażowym
ifragmentarycznymzzamiaremzainicjowaniawewnętrznegodialogutekstów
wramachsylwydomowej,będącejwspólnotowymświadectwempamięci
isposobemzrekonstruowaniatożsamościrodzinnej.Pytamoznaczącąnie-
obecnośćgłosuojca,atakżeorolęgospodarzazbioru,przypadającąTade-
uszowiRóżewiczowi.Uzasadniamtezę,żeMatkaodchodzimożebyćnazwana
palimpsestemi...kalejdoskopem.
Żałobnyzbiórjestdlamnietakżehistoriąsprzeniewierzeniasięisprzeciwu
wobecdomu,któryniejesttożsamywyłączniezeświatemmatki,rajemmiłości
iprzebaczenia,aleokazujesiętakżedomenąojca–obcego,oceniającegoikarzą-
cego.Dzieciństwo,choćidealizowane,niejestwolneodzłaigrzechu.Opusz-
czenieprzezBogatammiałoswójpoczątek.Dorosłośćzaśoznaczadlabohatera
konieczność(iniemożliwość)wyborupomiędzypisaniemamiłością.Pokazuję,
jakszyderczeNic,zadomowionewpoezjiRóżewiczaoddawna,wnikado
świadomościjegobohaterawłaśniepoprzezdojmującepoczuciesynowskiej
winyiartystycznegoniespełnienia.Matkaodchodzijestjednaktakżepróbąpogo-
dzeniasięzpamięcią,odzyskaniadlaniejojcaipotwierdzenianieustannejobec-
nościmatkiorazpięknymświadectwemświętościStefaniiRóżewiczowej,pro-
wadzącympoetęnietylewstronęwiary,cowstronęEwangelii.
Wzakończeniu,będącymkrótkimpodsumowaniemmoichustaleń,posta-
ramsięwskazaćnacechyszczególnewspółczesnejpoezjifuneralnej,dokonać
ocenyjejwewnętrznegoprzeobrażeniaizarysować–oiletomożliwe–per-
spektywyrozwojulirykiżałobnej.
5.Fascynującaróżnorodnośćwspółczesnejpoezjipolskiejzmuszadowybo-
ruwogromiemożliwości–starałamsię,abybyłonświadomy,nieprzypad-
kowy,znaczący.Najbardziejinteresowałymnietekstynieoczywiste,trudnedo
