Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
III.Tytuły,motta,dedykacje–zaproszenie
dodialogu
1.Ogromnawiększośćpowojennychutworówepicedialnychnieposługuje
sięnazwamigatunkowymi.Stajesiętozrozumiałewświetleprzywołanych
wyżejprzykładów:określeniaowestraciłymocdecydującegoróżnicowania
treści,nieniosąistotnejinformacji,pojawiająsiębardziejjakomanifestacja
związkuztradycją(alegatywnegoczykonwersacyjnego)niżjakokonieczne
dopełnieniesensudzieła.Zastąpiłyjeinne,bardziejjednoznacznesygnałyte-
matykiżałobnej–i,jakżeczęsto,autobiograficznej–tytuły,motta,dedykacje,
któreG.Genettezakwalifikowałjakoparateksty91.D.Szajnertokreślajejako
„scenę,naktórejmanifestowanesąniemalwszystkieosoboweroleirelacje,
możliwedoobsadzeniawliterackiejiliteraturoznawczejkomunikacji”92.
D.Danekpiszeotytułachiprzedmowach(asądzę,żemottoidedykacja
jestzawszerodzajem„przedmowy”dowiersza),żejakometawypowiedzi
„stanowiączęśćutworu,współtworząjegopoetykęiwskazują
nanią”93.Tytuływierszyżałobnychzwykleuderzająprostotą,mającharakter
informacyjny,jakbytematswąwagąpowstrzymywałpiszącychprzedpopi-
samiinwencjitwórczejwtymzakresie.Aprzecieżtytułwewspółczesnejliryce
maczęstowprowadzaćcelowezakłóceniasemantyczne,osłabiaćspójnośćję-
zykowątekstu,dawaćefektniezwykłości94.Otoprostawizytówkawiersza:
Wgodzinęśmierci(PŚ,180)orazPożegnanieZbigniewaHerberta(P,56)A.Zaga-
jewskiegoitowarzysząceimeleganckie,okrągłeokresyzdaniowe;Naśmierć
91Zob.:G.Genette,Palimpsesty...,s.320.
92D.Szajnert,Osobawparatekstach,[w:]Osobawliteraturzeikomunikacjiliterackiej,red.E.Balce-
rzaniW.Bolecki,Warszawa2000,s.49.Wparatekstachuobecniająsięrelacjepomiędzyautorem,
edytorem,czytelnikami,bohateramiutworów,krytykami,atakżeadresatamiutworów–poprzez
takieujęcieprzywoływanaautorkarozszerzaonaprzypisaneparatekstomprzezGenette’awSeuils
(Paris1987)funkcjepodejmowaniaprzezautoraodpowiedzialnościzatekstiujawnianiaodno-
szącychsiędoniegokategorialnychisemantycznychintencji.
93Por.:D.Danek,Otytuleutworuliterackiego,[w:]tejże,Dziełoliterackiejakoksiążka.Otytułach
ispisachtreściwpowieści,Warszawa1980,s.32.Najistotniejszefunkcjetytułutoumożliwienie
identyfikacjiutworuiwprowadzeniedoniego,przezwskazaniejegotreściczysposobuwe-
wnętrznejorganizacjidzieła(tamże,s.76–80).J.Smulski(Autobiografizmjakopostawaijakostrategia
artystyczna.Namaterialewspółczesnejprozypolskiej,„PamiętnikLiteracki”1988,z.4,s.88)umiesz-
czarównieżtytułynaliścienajważniejszychsygnałówpostawyautobiograficznej.
94PisałotymH.Friedrich,Strukturanowoczesnejliryki.OdpołowyXIXwiekudopołowyXXwie-
ku,przeł.iwstępemopatrzyłaE.Feliksiak,Warszawa1978,s.220–221.Obardziejtradycyjnych
funkcjachtytułuzob.także:T.Cieślikowska,Implikacjeliterackiewewspółczesnychutworachnarra-
cyjnych,[w:]Dialogwliteraturze,red.E.CzaplejewicziE.Kasperski,Warszawa1978,s.84–85.
