Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
II.Wobectradycjigatunku
1.Ponowieniegatunkufuneralnegomożeodbywaćsięnaróżnympoziomie
deklaratywności15.Najprostszymibardzoczęstymzabiegiemjesteksplicytne
określenietytułowe,zawierającenazwęgatunkową,pozorniejednoznacznie
wskazującenatematykęutworu,choć,jakokażesiędalej,częstomylące.Tytuł
tradycyjnietraktowanyjestjakowyznacznikspójnościtekstu,takżepoprzez
komponentgenologiczny,którywskazujenasytuacjękomunikacyjną,zakres
tematycznyidominującefunkcjeutworu16.Jednakautorwspółczesny,nie-
ograniczonywąskimnormatywizmem17,wybierającyzodziedziczonegosys-
temutradycjielementy,którewłączawnowykontekstzprowokacyjnąnieraz
swobodą,niekoniecznie(jaksięokaże)określanawettematprzypisanynie-
gdyśgatunkowi.Podsuwaczytelnikowikluczdoodczytaniatekstu,klucz,
któryniezawszepasujedozamka,leczzawszekażespróbowaćotwarcia
drzwiwiersza.Gatunekjestbowiemprzedewszystkim„zespołemoczekiwań,
wyobrażeńdotyczącychtradycji,któresterująaktempisaniailektury”,mode-
lemgenerującymsposóbczytania18ijakotakiulegaewolucji,wXXwieku
szczególniedynamicznej.
15S.BalbuswprzywoływanejjużpracyMiędzystylamidokonujetypologiistrategiiintertek-
stualnych,uzależniającswójpodziałnaosiemtypówgłównychidwadzieściaosiempodtypów
odaktywnościbądźpasywnościtekstuwobecpodejmowanejtradycji;wyznaczateżstrategie
prymarniealegacyjneiprymarniekonwersacyjne(s.100–105).Teząksiążkijestprzekonanieo
zasadniczymprzełomieintertekstualnym,którydokonałsięwromantyzmie,przełomiepotęgują-
cymkonwersacyjnośćnawiązańmiędzytekstowychimiędzystylowych,ażdokontrowersyjności
iaporematycznościwłącznie(s.180inast.).
16OjegofunkcjispójnościowejpisałaD.Danek,Orolitytułuliterackiego,„PamiętnikLiteracki”
1972,z.4,s.143–174.G.Genettenazywaużycienazwygatunkowejwtytuledzieła„implicytną
architekstualnością”(por.:G.Genette,Palimpsesty…,s.321–322).R.Nycztakżetraktujetytuły
jako„uchwytyjednolitości”,jednakżewskazujenaichrosnącądwuznaczność,semantyczne
przekształcenia,jakimulegająwskaźnikigenologicznewtytułach,atakże–wzmożonąpopular-
nośćokreśleńquasi-gatunkowych(zob.:R.Nycz,Sylwywspółczesne,Kraków1996,s.32–44).
17Strukturalizmwidziwgatunkuutrwalonyintersubiektywniesystem:zespółnormidy-
rektywformotwórczychzakorzenionychwkonwencjach,traktowanychprzezpisarzystatycznie
lubdynamicznie(zob.:M.Głowiński,Tradycjaliteracka...,s.45–46,oraztegoż,Gatunekliteracki…,
s.92).Tendrugi,aktywnystosunekdoformyzdecydowanieprzeważawpolskiejżałobnejpoezji
powojennej,choć,jaksięokaże,corazczęściejtwórcynegująodziedziczoneregułytakradykalnie,
żepoezjafuneralnastajesięobszaremeksperymentów,prowokacjiestetycznych,nawet–pod-
ważaniafundamentówświatopoglądowych,naktórychopierałasięspetryfikowanatradycja
literackiegoopłakiwaniazmarłych.
18Zob.:J.Culler,Nowoczesnaliryka:ciągłośćgatunkuapraktykakrytyczna,przeł.A.Zawadzki,
[w:]Odkrywaniemodernizmu.Przekładyikomentarze,red.R.Nycz,Kraków1998,s.227–280,atakże
jegorozprawęKonwencjaioswojenie,przeł.I.Sieradzki,[w:]Znak,styl,konwencja,wybóriwstęp
M.Głowiński,Warszawa1972,s.146–195,wktórejrozważasposobyodnoszeniatekstudoutrwalo-
