Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Krótkiwiek
roku1912”25.Istotne,żeprzywieku,którydalejbędziemynazywali
ukrótkim”,stuleciucharakteryzującymsięzdecydowanymotwar-
ciem,instauracjaNowegopojmowanajestjakowaruneksinequanon
wszelkiejzmiany,mniejistotne,najakikonkretnymomenthisto-
rycznyówpoczątekprzypada.Podobniebędziezpunktemkońco-
wym,któryokażesięwątpliwyilekroćprzyjdzieochotausytuować
gowczasie(dlajednychmodernizmkończysięjużwpołowiewieku,
dladrugichgdzieśprzyjegokońcuitd.),niewątpliwyzaśjakozasada
bezktórejwszelkieprojektowaniestraciłobyswójsens26.
Przyjmujemywięc,żewiekXXjestwiekiemukrótkim”,wszela-
kozjedną,dośćistotnąpoprawkąwstosunkudotej,jakąlansuje
dzisiajhistoriografiapolityczna27.Historykliteraturyniemanigdy
tejpewności,cojegokolega,żedziejetamtegowiekurozpoczyna-
jąsięodwyraźnieoznaczonejdaty,Iwojnyświatowej.Jejwpływ
nalosyliteraturywXXwiekujestpozadyskusją,alewproce-
sachbędącychprzedmiotemuwagihistorykaliteraturyznaczenie
tejdatyjakoliniidemarkacyjnej,jakkażdejinnejdatyhistorycz-
nej,budzipodejrzeniezuwaginajejlokalizację,gdyżmoment
inicjalnywsztuceiliteraturzeuchodzącyzapoczątekXXwieku
rozpiętybyłdlatych,którzyepokętworzylimiędzywielomadata-
mi,zktórychkażdaupominałasięopalmępierwszeństwa:1907
–wystawakubistów,1909–manifestfuturystycznyMarinettiego,
1912–LesSoiréesdeParisApollinaire!aiSalmona,1913–Alkohole
Apollinaire!aitd.Ztychwszystkich,ogromnieważnychdladzie-
jówsztukinowoczesnejwydarzeń,budowanojakąśideęPoczątku,
któradlakolejnychawangardbędziestanowiłapunktstartowy,
ocenianyzawszezperspektywytego,cowdanejchwiliudałosię
osiągnąć,chwilinieuznawanejzaostateczną,gdyżkłóciłobysię
tozduchemawangardy,którejkolejnewcieleniaprzerzucająswój
projektwkolejnąprzeszłość.Whistoriiliteraturynowoczesnej
pojęcieukrótkiegostulecia”wskazujeprzedewszystkimnape-
wienkompleks,względniejednorodny,zachodzącychwtedyzja-
wisk,mającychjakiśswójwyobrażonypoczątekikoniec.Ijeden,
idruginiemiałstałegousytuowaniawczasie,alebyłniezbędny
25Por.A.Nouss,Lamodernite,Paris1991,s.118–120.
26uNacechowanie‘końca!lub‘początku!alboobutychelementównaraz
stanowicechęszczególnąwtórnychsystemówmodelujących”(J.Łotman,
OmodelującymznaczeniuHkońca”iHpoczątku”wprzekazachartystycznych,tłum.
J.Faryno,w:Semiotykakultury,wybórioprac.E.JanusiM.R.Mayenowa,
przedmowaS.Żółkiewski,Warszawa1977,s.344.
27Wodniesieniudoliteraturyniemieckiejkoncepcjętęnajszerzej
przedstawiłH.Orłowski,WobeczniewoleńHkrótkiegostulecia”.Szkiceoliteratu-
rzeaustriackiejiniemieckiej,red.E.Białek,posłowiemopatrzyłW.Kunicki,
Wrocław1977.
18
