Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koniechistorii
osiągnąćchwilowysukces,jegoostateczne,pełneurzeczywistnienie
wutopijnąprzyszłość,byłwięcodpoczątkuruchemniejakosamo-
niszczącymsię.Podtymwzględemodstępczasumiędzypoczątkiem
akońcemsztukinowejniezmierniesięskrócił.PodkoniecXXwieku
apokaliptyczneproroctwakryzysuiostatecznegoupadkucywilizacji,
któradostarczałasztuceuzasadnień,byłynieomaltesameconapo-
czątkuepokizaawansowanejindustrializacji,tyleżeterazprzybra-
łaonapozórepokipostindustrialnej.Takczyowak,epokabędąca
przedmiotemtakskupionejuwagiiautorefleksjizdajesięzaczynać
ikończyćtymsamymgestem:niewiarąwmożliwośćzrealizowania
projektu,tego,który–jaksądzono–najlepiejodpowiadaprocesom
modernizacyjnym.Aprzecieżczas,jakiupłynąłodpoczątkuwieku
zmieniłperspektywę,zjakiejocenianozdobyczesztukiiliteratury
zwanejnowoczesną.
Fukuyamaogłaszająctriumfalniekoniec,powtarzałzaHeglem,
żehistoriatoujednolinearny,spójny,ewolucyjnyciągzmianukie-
runkowanych”30.Znamienne,żeuswegokresuwiekXXpowielał
tesamezłudzenia,jakiekiedyśległyupodstawsztukinowoczesnej,
tojestżerozwójjejodpowiadaściślepostępowiwiedzyitechniki,
żekażde,choćbychwiloweosiągnięcieskładasięnaciągdziałań
uukierunkowanych”,prącychkuświetlanejprzyszłościitaki,czę-
sto(mylnie)zwanyewolucyjnymmodelczasuwpisanyjestmocno
wświadomośćsztukinowoczesnej.Coprawdanigdywtymstuleciu
niebrakowałopowodówdokwestionowaniaradosnejwiarywpo-
stęp,tego,żewsztucedziejesięraczejlepiejniżgorzej,żepisarz
dysponującycorazlepsząwiedząoświecie,wyposażonywcoraz
sprawniejszenarzędzia,jesttymsamymcorazlepiejprzygotowa-
nydoczekającychgozadańniżparędniwcześniej,alewydarze-
nia,najakiechciałznaleźćodpowiedźskłaniałygocorazbardziej
dopesymizmuniżoptymizmu.Niemniejwiarawpostęp,niezbędna
sztucenowoczesnej,wciążtrzymałasięmocno.Aprzecieżmodel
ewolucyjny(całateoriasztukiXXwiekużyjeniejakowcieniupo-
jęćwypracowanychprzezbiologię)zakładacelowośćprzebiegów,
tuzaścel,kuktóremumiałzmierzaćrozwójsztukisprawiałistot-
nątrudność,gdytylkoprzyszłobliżejgozdefiniować.Niedlatego,
byzabrakłowiarywkierunek,kujakiemuzmierzarozwójsztuki,
ujmowanywścisłymzwiązkuzrozwojemwiedzyitechniki,byna-
dalniewierzono,żewrazzpostępemwtychdziedzinachdoskonalą
sięwciążśrodkiinarzędzia,jakimidysponujepisarz,ówrobotnik
pióra:tejwiarybyłowięcejniżtrzeba.Aledlatego,żecel,kuktóre-
30F.Fukuyama,Koniechistorii,tłum.T.Bieroń,M.Wichrowski.Poznań
1996,s.10.
22
