Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
siłekskontrolowaniaobiegowychmitównatentemat.Odhistorii,
jakawXXwiekuzawładnęłażyciemiumysłamiludziwPolsceuciec
siępoprostunieda,podgroźbą,całkiemrealną,uprawianiahisto-
riografiibezhistorii,jakfizykibezfizycznychwłaściwościobiektów,
któreonabada.Literaturajestciągłąprzygodąwczasie,jejrytmy
teżodpowiadająfizycznymwłaściwościomczasuipodlegająjego
prawidłowościom.Myślimytuwszelakoouwarunkowaniachcza-
sowychniecoinnegorodzaju,mianowicietakich,jakiedająsię
wydobyćmiędzyzdarzeniamioznacznymstopniuautonomii(nie
kłóćmysię,ojakistopieńchodzi),abodźcami,jakienacałyówpro-
cesoddziałujązzewnątrz.Żechodziozjawiskanierównorzędne,
niewartosięspierać,rzeczwtym,jakpołączyćzesobątakczęste
wubiegłymwiekuhasłorewolucjiartystycznej,bliskiekażdejawan-
gardzie,zdrugimi–rewolucjipolitycznej.Czyzwykleniebywatak,
żeoczekiwaniegwałtownychzmianjestwyrazemzawiedzionych
nadzieilokowanychniewsamejliteraturze,anaprawdziwezmia-
nywliteraturzetrzebadopieroczekać?Jesttosytuacjanieomalkla-
syczna,kiedyśledzimyrozwójsztuki(literatury)wPolscewwieku
XX.Tuinteresowaćnasonabędziezewzględunaskutki,jakiema
dlaperiodyzacji.
Nieistniejąświadkowieprzełomówepokowych.Jeśliświa-
domośćprzełomuobejmującegoszerokąskalęzjawiskproblemo-
wychokreślonegoczasudanajesttylkonielicznymuczestnikom
iobserwatorombieżącychwydarzeń,toprzejawyfałszywych,po-
wierzchownychrozpoznańznakówsązgołaczymśnaporządku
dziennym,boprzyjmujązapodstawęwszelkichdiagnoziprognoz
wydarzenianaturypolitycznejjakonajlepiejwidoczne.Aletowłaś-
nieonestająsięnieuprawnionąpodstawąperiodyzacjiliteratury
współczesnej.Szkodaczasu,bywciążżyweuprzedzeniawstosun-
kudoautonomicznejhistoriiliteraturyzwalczać.Aleargumentom,
jakiepłynąztakichrozpoznań,któredopierozdłuższej,niekiedy
bardzoodległejperspektywywypadauznaćzaewidentniefałszywe,
wartosięjednakzawszepilnieprzyjrzeć,byprzypadkiemhurtem
nieodrzucićwszystkiego,comogłobymiećtutajjakieśznaczenie.
Każdyprzewrótpolityczno-ustrojowywPolscewwiekuXX,zna-
czonydatami-symbolami:1918,1944iostatnio1989,zmieniałsy-
tuacjęliteraturyjakoinstytucji,awięcwarunkijejdotychczasowe-
gofunkcjonowania,powoływałdożycianoweinstytucje,których
całośćskładałasięzczasemnato,copowszechnienazywamyży-
ciemliterackim.Każdytakiprzewrótustalałnowewięzikomunika-
cyjnemiędzypartneramidialogu,tj.pisarzamiipublicznością,oraz
nanowodefiniowałrolęizakresczynnikówpośredniczącychwtym
procesie(krytykiliterackiej,szkoły,czasopism),prowadziłdozmia-
31
przewroty
ipolityka
