Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
taforapolawiedzy.Centrumtegopolazajmująprzekonaniawprawdzie
wywrotne,alebardziejtrwałeitrudniejszedozastąpienianiżte,które
znajdująsiębliżejbrzegupola.Tametaforazmuszanasdoporzuceniako-
lejnegometafizycznegomitu:kartezjańskiego,leibnizjańskiegoczykan-
towskiegomituoizolowanympodmiocie,bliźniaczymwzględeminnych
myślącychsubstancji,wyposażonymwniezawodne,przedempiryczne
zasadymyśleniaiprawdyfundamentalne,którychzanegowaniewyma-
gałobyodwróceniacałegoschematustworzeniairewizjipodstawowych
prawdteologii.Jeślijesteśmypodmiotami(pojęciepodmiotowości,wciąż
płodnewrefleksjihumanistycznej,wymagaodrębnejanalizy,naktórą
braktumiejsca),toraczejpodmiotamizindywidualizowanymi,posiada-
jącymiwłasnąsiećpostrzeżeń,znaczeńiprzekonań.Cowięcej,taniepo-
wtarzalnośćniewynikazjakiejśtwórczejwszechmocynatury,aleraczej
zmiriadówprzygodnychkontaktówzeświatemizinnymi,kontaktów
taklicznych,żezrekonstruowanieprocesunabywaniatakichanieinnych
przekonańjestwrzeczywistościniemożliwe.Rozwijajączapożyczonąod
Quine’ametaforę,możnaspytać,cospajanaszeprzekonania.Czywa-
runkiempowierzchownejchoćbysamotożsamościpodmiotujestich
koherencjastwierdzalnanajakimśwyższym,metaepistemicznympo-
ziomie?Czyprzekonaniabrzegowemusządaćsięwywieśćztychbardziej
centralnych?Nakażdeztychpytańtrzebaodpowiedziećnegatywnie.
Naszeprzekonanianiemuszątworzyćkoherentnejcałości,mogęwierzyć
wkatolickiegoBogaibyćzwolennikiemzwiązkówpartnerskich.Mogę
byćprzekonanyosłusznościideitolerancjiipodzielaćnieuprawnione
stereotypymniejszości.Cowięcej,najczęściejtakwłaśniejest.Jedynym
spoiwemwszystkichnaszychprzekonańjestnaszefizyczneciałoinasza
pamięć.Spójnośćniejestwarunkiemposiadaniaprzekonań.Jestonajuż
wzasadziekwestiąetyczną,anieepistemologiczną.Mogęsięwprawdzie
wstydzićprzekonań,którychniespójnośćzostaniemiuprzytomniona,
aledalejjeposiadam,dopókiniezamienięichnanowyzestaw,poten-
cjalnierównieżniespójny.Iwreszcieprzekonaniabrzegowe(uQuine’ate
najbardziejempiryczne,awrzeczywistościtenajświeższe)niemuszą
byćwywodliwezprzekonańcentralnych.Gdybytakbyło,mielibyśmy
doczynieniazformąfundamentalizmu,któryzarazemrozstrzygałby
kwestięspójnościprzekonań.Wrzeczywistościjednakprzekonania
brzegowemogąniemiećżadnegozwiązkuzprzekonaniamileżącymi
bliżejcentrum.Mogądotyczyćinnychaspektówrzeczywistości,mogą
częściowobądźcałkowiciewykluczaćsię(logicznie)zinnymiprzekona-
niami,amywcaleniemusimybyćtegoświadomi.
Światopogląd
27
