Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dokładniewpołowienautotematycznego”dwudziestolecia,tojestwroku
1957,ukazałasiętakżeniewielkaksiążeczkazatytułowanaOjednościtreści
iformy3,którąSandaueruważałzresztązaswenajważniejszeinajbardziej
osobistedzieło,stanowiącewyrazjegoprywatnychprzekonańdotyczących
sztuki,sformułowanychnareszciewpostaci(względnie)kompletnejteorii.
Wczwartejczęściowejrozprawywyłożyłonswepoglądynanpodstawowe
kategorieestetyczne”
,czylitreść,temat,formęorazwartośćartystyczną,które
niejakowyjaśniłyspecyfikęzaproponowanegoprzezSandauerapojęcianau-
totematyzmu”
,różniącegosięodangielskichczyfrancuskichodpowiedników
terminu.
Dziełaautotematycznesą,mówiącnajszerzej,zainteresowanesamymi
sobą-swojąontologią,charakterystykąicyrkulacją.Sandauerwyróżniał
dwarodzajesamozwrotnejliteratury:skupionąnansamosłowie”
,czyliwła-
snymkształciematerialnym,oraznansamotreści”
,czyliwłasnymznaczeniu
[SM,387].Coistotne,utworynsamosłowne”powstawaćmiałyjużwstaro-
żytności-badaczłączyłjezezjawiskamizzakresuszerokorozumianejpo-
ezjiwizualnej,takimijaknaprzykładkaligramy.nSamotreść”stanowiłazaś
wedługniegozjawiskoparexcellencenowoczesne,powiązanesilniezfilozofią
niemieckiegoidealizmu,rozwijanąwoświeceniuiromantyzmie.
Kategorianowoczesnościorazjejkontekstyfilozoficzneiestetycznesta-
nowiłyzresztąjedenzgłównychprzedmiotówzainteresowaniaSandauera,
który-mimoprzygotowaniafilologicznego-naderczęstorezygnowałze
sformalizowanejanalizytekstunarzeczdywagacjidotyczącychfilozofiiEuro-
pyZachodniejXIXiXXwiekuorazjejświadomościestetycznej,czylimoder-
nizmu.Pozwoliłotozresztąlicznymkrytykomikrytyczkom,wśródktórych
najważniejsibylibyćmożeTomaszBurekiStanisławBarańczak,nawskazy-
waniebrakuprecyzjimyślowejipojęciowejautoraLirykiilogikiorazzawarte
wjegopracachuproszczeniaibłędyprzedmiotowe4.Tegotypufilozofująca
3A.Sandauer,Ojednościtreściiformy,Kraków1957.
4Zob.T.Burek,SzkołamitologicznaArturaSandauera,w:tenże,Dalejaktualne,War-
szawa1973;S.Barańczak,Samobójstwosandaueryzmu,w:tenże,Książkinajgorsze(1975-
1980)iparęinnychekscesówkrytycznoliterackich,Poznań1990.Cozresztąciekawe,wielu
komentatorówikomentatorekSandauerazwracałouwagęnato,żejegozafascynowanie
autotematyzmemwynikałoznnarcystycznej”osobowościbadacza.Zauważmy,żenieina-
czejsądziłsamkrytyk-uważałonnaprzykład,żeskłonnośćdoautorefleksjiwłaściwa
jestosobomprzedewszystkimpochodzeniażydowskiego,którewobliczuhistorycznych
ispołecznychkontekstówswegofunkcjonowaniabyłyniejakozmuszonedonamysłunad
swoimiusytuowaniamiicechamidystynktywnymi.Podobnychprzemyśleń,lokujących
autotematyzmwkontekściepolityczno-socjologicznym,pełnajestpracaOsytuacjipisa-
rzapolskiegopochodzeniażydowskiegowXXwieku(rzecz,którąniejapowinienembył
napisać…),Warszawa1982(zwłaszczaostatnirozdział).
12
