Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁII
Długietrwanie
Koncepcjanowegoczłowiekawhistorii
Gdzienależyszukaćpoczątkówkoncepcjinowegoczłowieka?Postaciczło-
wiekaidealnegozawartewdoktrynachPeryklesaczysofistów,jaknp.Prota-
gorasa,niewymagałyrewolucyjnychzmianwstyluzachowań,sposobie
myślenia,niesięgałydozasadniczychcechosobowości,aprzynajmniejnic
otymniewiemy.Byłytoraczejpropozycjewychowawczewścisłymznacze-
niutegopojęcia.Sokratesproponowałracjonalistycznyideałczłowiekapo-
znającegosamegosiebie,wpisującsięwdużejczęściwistniejącywklasycz-
nejGrecjiwzorzecczłowiekadoskonałego.Pierwszym,któregoprojektwy-
chowawczysięgałznaczniegłębiej,uktóregozmianaczłowiekadotyczyła
obszarówznacznieszerszychniżtylkopożytecznasocjalizacja,azałożenie
odnosiłosięniedojednostki,leczcałejgrupyobejmującejwszystkichludzi
uważanychzapełnoprawnych,byłPlaton.1
AntyczniGrecytraktowalipojęcia:państwoispołeczeństwosynonimicz-
nie,używającwstosunkudonichjednegookreślenia_polis.Platonbędąc
zewszechmiarorganicystą,szedłjeszczedalej.Jegozdaniem,cechypań-
stwaredukowalnebyłydowłaściwościczłowiekaisymetrycznie,atrybuty
opisująceczłowiekamożnabyłowlustrzanysposóbodnieśćdopaństwa.2
JesttokolejnyargumentwspierającytezęwskazującąPlatonajakokodyfi-
katoracechnowegoczłowieka.Naukajestwswymgłównymnurciezgodna,
żePlatonpragnąłstworzyćnowepaństwonawzórwłasnychprzemyśleń.3
1Por.C.Georgiadis,MłodzieżiczłowiekdoskonałyfilozofówwAtenachepokiklasycz-
nej,StudiaFilozoficzne1990,nr1,s.19_23,28.L.Turospisze:Platonbyłprzekonany
otym,żezmianaobyczajowości,mentalności,stylupracyiżycia,stosunkudorzeczywistości
idobogów,atakżedosiebiesamego,możesiędokonaćwłaśniepodwpływemdobregowycho-
waniairozwinięciazdolnościdologicznegoisamodzielnegomyślenia(autokreacji).L.Tu-
ros,Platonowychowaniu.Pedagogiczneiandragogiczneaspektyplatońskiegodziedzictwa
myślowego,Warszawa2001,s.15.ZdaniemRyszardaLegutkochaosupadającychpolisprzy-
spieszałdojrzewaniekoncepcjiczłowiekaitranscendencji.R.Legutko,EricVoegelin:polity-
kaitranscendencja,Znak1985,nr9_10,s.143.Por.M.Bankowicz,Kulisytotalitaryz-
mu.Politycznateoriadyktaturyproletariatu,Kraków1995.
2Platon,PaństwozdodatkiemsiedmiuksiągPraw,t.1_2,Warszawa1958,462C_E;
I.Pańków,op.cit.,s.17_18;J.Szacki,Historiamyślisocjologicznej,Warszawa2003,s.29.
Myślplatońskąwzakresiepaństwaiwychowaniaczęstouważanozaproto-komunistyczną,
K.Dobrzyński,Genezasocjalistycznychideiwychowawczych,Warszawa1983,s.50.
3I.Pańków,op.cit.,s.25,31_32;R.Legutko,SpóroPlatona,[w:]idem,Etykaabsolut-
naispołeczeństwootwarte,Kraków1994,s.87_88.Por.R.Legutko,Krytykademokracji
wfilozofiipolitycznejPlatona,Kraków1990,s.106,115,165przypis26.Niecoinaczejpatrz:
K.R.Popper,Społeczeństwo...,t.1,s.67_68.
