Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koncepcjanowegoczłowiekawhistorii
57
imożliwości,azatemosiągano,przynajmniejteoretycznie,upragnionymo-
nizm.Obywatelskośćtotakżegotowośćdopoświęceńdlarepubliki,hero-
izm,odwaga,oddanie,hart,wierność,miłośćojczyzny,pogardawyrażana
wobecśmierciiprywatnychluksusów.61
Rewolucjafrancuskabyłaokresemnarodzinczłowiekaspołecznego.Do-
tychczasznanewięzimiędzyludzkieustąpićmiałymiejscainnym.Przyjmu-
jączaC.-A.HelvétiusemiPaulemH.T.Holbachemprawniezapewniony
prymatinteresuspołecznegonadindywidualnymprzypełnejichzgodności,
planowano,żeczłowiekodkryjewsobiewrażliwośćspołeczną,solidarność
zbliźnimi,altruizmnarzeczgrupy,tolerancję.Wżyciuprywatnymipu-
blicznymprzejawiaćbędzieogólną,świadomądyscyplinęniemającąnicwspól-
negozbezrefleksyjnympodporządkowaniemrozkazom,alezumiejętnością
samoorganizacji,przestrzeganiemregułwspółżyciazinnymi,poszanowaniem
porządkuiprawa.Kolejnespodziewanecechytosystematyczność,kultura
osobista,umiar,pracowitośćiszacunekdlapracy,indywidualność,zarad-
ność,inicjatywa,odwagawpodejmowaniutrudnychzadań,wytrwałośćwdą-
żeniudocelu.Dziękiprzejrzystymstosunkommiędzyludzkimczłowiekpo-
rzucićmiałfanatyzm,ignorancję,pychę.62Zmianyzzakresumoralno-inte-
lektualnegowzbogaconorozwojemfizycznym.PosełKonwencji,Gabriel
Bouquier,wgrudniu1793r.przepowiadałludziaktywnych,silnych,zdro-
wych,pracowitychioświeconychwmateriiswoichpraworazswoichobo-
wiązków[].63
Wferworzeradościwywołanejzrywemrewolucyjnym,przypowstałym
pluralizmiepolitycznymorazlabilnejatmosferze,zrodziłosię,niejedna,akil-
kakoncepcjinowegoczłowieka,zktórychwiększośćnawzajemsięwyklu-
czała.Jedniniszczylidziedzictwoipamięćprzeszłości,chcącstworzyćjej
antytezę,innizdawalisobiesprawę,żemimoufundowaniaprzyszłościna
szczątkachstaregoświataniedasiędokońcawyeliminowaćwpływówretro-
spekcji.Dopierozczasemzniknęłanadziejanaregeneracjęspontaniczną,
łatwąinatychmiastową,awjejmiejscepojawiłasięświadomośćznacznego
wydłużeniaprocesu.Odnowastraciłaswójbezbolesnycharakter,przeista-
czającsięwkryzysogenną,bezwzględną,corazczęściejiwcorazwiększym
zakresiekrwawąbatalię.64Początkowonowyczłowiekmógłbyćmonarchis-
tą,późniejwyznawaniezasadrepublikańskichstałosięobligatoryjne.Zcza-
semokazałosię,żeniewszyscydostąpiągodnościwymarzonegonowego
człowieka.Wrogiemogłaszanojużnietylkoaktywnychprzeciwnikówrewo-
lucji,alekażdegoktojejniewspierał,czychoćbyujawniałswąobojętność.
61J.Baszkiewicz,S.Meller,op.cit.,s.146_147;J.Baszkiewicz,Francuzi...,s.41_
43,214,222_225;idem,Nowyczłowiek...,s.49_50,197,212.
62B.Baczko,Wstęp...,[w:]FilozofiafrancuskiegoOświecenia...,s.49,54;J.Baszkie-
wicz,Trzywymiaryczasuwświadomościhistorycznejfrancuskichrewolucjonistów,Archi-
wumHistoriiMyśliPolitycznej1991,t.1,s.11;idem,Francuzi...,s.230;idem,Nowyczło-
wiek...,s.88,90_91,202_212.S.Mellerzwracauwagęnanikłąrolępracyidziałalności
produkcyjnej.S.Meller,op.cit.,s.221_222.
63J.Baszkiewicz,Nowyczłowiek...,s.59_60.
64Ibid.,s.16,19_20,48,56_57,62.Gorzkiedoświadczeniakilkuletnichprzemianskłoniły
posłaAlexandre,aDeleyre,a,donapisaniasłów:StworzonezostałydlaNaroduprawa;obecnie
rzeczwtym,abystworzyćNaróddlatychpraw.Ibid.,s.51.Natematprzeszłościipostrzega-
niaczasuprzezrewolucjonistówfrancuskichpatrz:idem,Trzywymiaryczasu...,s.5_12.
