Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NiecoogenezieFaraona
17
Podejrzewano,iżchciałwtensposóbuniknąćinterwencjicenzury,zwłaszczagdy
poruszałtematypolityczne.Doszukiwanosięwięcaluzjidosytuacjipanującejwe
współczesnejPrusowiRosji19,innikrytycywidzieliwpowieścinawiązaniedopoli-
tykiWilhelmaIIwRzeszyNiemieckiej20.PróbęalegorycznychodczytańFaraona
podejmiemywrozdzialeszóstymtejpracy(Jakapowieść,czylioprzynależności
gatunkowej).Niewykluczonesątakżeinneprzypuszczenia:byćmożePruschciał
nachwilęuciecodwspółczesnościischronićsię(zapośrednictwemegipskich
lektur)wdalekimkrajunadNilem?AutorFaraonamógłteżchcieć-jakzauważa
JózefBachórz-przeprowadzićswegorodzajueksperymentmyślowy:miałzaryso-
waćobiektywnąsytuację,badanązperspektywyczasuisprawdzić,jakfunkcjonuje
organizmspołecznywokolicznościach,gdyniektórezjegoczłonkówulegająznie-
kształceniu(stankapłańskiwpowieścirozrastasięnieproporcjonalniewstosunku
dopozostałychczłonków,skutkiemczegochorujecałyorganizmspołeczny)21.Taka
ideazdajesięprzyświecaćWstępowi.Niebezznaczeniabyłarównieżpanująca
wówczasmodanatematykęegipską,wynikającamiędzyinnymizgwałtownego
rozkwituegiptologii22.
Najbliższeprawdywydajesięjednakprzekonanie,iżFaraonjestkolejną-obokPla‑
cówki,LalkiiEmancypantek-powieściąnzwielkichpytańnaszejepoki”.Pisarzużyłtego
sformułowaniawliścieskierowanymdoredaktorapetersburskiegotygodnikanKraj”,
któryzachęconykrytycznąrecenzjąOgniemimieczemzaproponowałPrusowistałą
współpracę.PrzyjąwszytakąperspektywęwinniśmyuznaćFaraonazanajpełniejszedzieło
Prusa.DopowieściopisarstwawszedłonbowiemzPlacówką-utworemtraktującym
otrudnychrelacjachchłopówzpanami,którzynieznająpotrzebludu.Późniejbyła
Lalkaportretującazepsutychwarszawskicharystokratów,przedsiębiorczychmieszczan,
naukowców,przedewszystkimzaś-idealistów.Emancypantkistanowiłypogłębienie
tychprzemyśleń.Pruszwielkąuwagąprzyjrzałsięludziom,którzytworząpolskiespołe-
czeństwo:jednostkomzdrowymichorym,wynaturzonymirozwijającymsiępoprawnie.
WreszcienapisałFaraona-wielkąanalizęcywilizacji,państwainarodu-wktórym
stopieńpisarskiegouogólnieniasięgnąłnajdalej.
mamałąsiłęoddziaływanianaspołeczeństwo.B.Prus,Kroniki,t.11,oprac.Z.Szweykowski,Warszawa
1961,s.193-216.WpodobnymtoniewypowiadałsięoJanieMatejce,któregouważałzanwielkiegoarty-
stę”,lecznietraktowałjegomalarstwajakościślehistorycznego.B.Prus,Kroniki,t.13,oprac.Z.Szwey-
kowski,Warszawa1963,s.398-403.
19
WRamzesieXIIIwidzianouosobieniecaraMikołajaII,natomiastHerhormiałprzypominaćKon-
stantynaPobiedonoscewa.Zob.J.Kulczycka-Saloni,BolesławPrus[w:]Literaturapolskaokresurealizmu
inaturalizmu,t.2,zespółred.J.Kulczycka-Saloni,H.Markiewicz,Z.Żabicki,Warszawa1966,s.175.
20
Zob.DrL.W
.[L.Winiarski],Literaturapolska.BolesławPrus:„Faraon”,nPrawda”1897,nr24,s.286.
21
J.Bachórz,BolesławPrus[w:]Historialiteraturypolskiejwdziesięciutomach,t.6:Pozytywizm,
Bochnia-Kraków-Warszawa2004,s.383.
Podobneprzemyślenia-natematwarunkówzdrowiaspołecznegoorganizmu-zawarłPruswpracy
Szkicprogramuwwarunkachobecnegorozwojuspołeczeństwa,oczymwspominałJanData.Zob.J.Data,
Ożyciuliterackimwpolskimwiekudziewiętnastym,Gdańsk2010,s.205.
22
PiszeotymwyczerpującoKulczycka-Saloni.Zob.taż,O„Faraonie”.Szkice,Wrocław1955
(rozdz.ŹródłazainteresowaniaPrusaEgiptemstarożytnym).
