Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
§1.Ogólneokolicznościpowstaniapojęciamaszyny
9
Pojęcie–wiedza–empiria
Nietrzebachybaprzeceniaćwagiwszelkiegorodzajuzabawek-
-automatów,które-jakwiadomo-konstruowałjużHeronzAlek-
sandrii,awśredniowieczuchoćbyAlbertWielki1.
Byłobyzresztąnaiwnościąsądzić,iżistniejetakbezpośredni
związekmiędzysferąhistoryczno-kulturowychfaktówifilozo-
ficznągeneząpojęć,którewówczasnigdyniewykroczyłybypoza
statussamychtylkometafor.TakiDempiryzm”zdajesiępomijać
przynajmniejwspółokreślającąrolękażdorazowoobowiązującego
stanuwiedzy,którapozwaladopierodostępnefakty-okolicz-
nościprzekształcićwcoświęcejniżtylkoswojewłasneproste
odbicia(choćskądinądsamatawiedzanierozwijasiębezwpływu
okolicznościzewnętrznych).Innymisłowy:Dmaszyna”jakopoję-
cienietyleodbija,ilewyjaśniawspomnianeokoliczności,ponie-
ważtreśćpojęciauwzględniaobowiązującąkażdorazowowiedzę.
Wanalizowanymprzypadkuzwróciliśmyuwagęraczejnazegar
niżautomaty,atymsamymraczejnaregularnośćniżsamoczyn-
nośćdziałania,ponieważtotapierwszawiążesięzpostępującą
matematyzacjąwiedzyinarodzinamimechanicyzmu.Właśnie
dziękinimzegar-skonstruowanywszakwcześniej-mógłsię
staćempirycznąokolicznościąpowstaniapojęciama-
szyny(podobniejakautomatycznezabawki,którychsamoczynne
działaniewynikajednakzjegoprawidłowoterazpojętejmecha-
niczności).
1Czynitaknp.PeterFischerwswojejPhilosophiederTechnik(PeterFischer,Philo-
sophiederTechnik.EineEinführung,Fink,München2004)przyokazjirekonstrukcjinaro-
dzinDmaszynyjakofilozoficznegoparadygmatu”(tamże,s.95):JużXIV-wiecznezegary
mechanicznezwracałyuwagęregularnościąswegoruchu,copozwalałomówićoDma-
szynieświata”.Aledopierolalki-androidy,robiącefuroręnadworach300latpóźniej,
podważyłyodrębnośćistotżywych:Dpokazano,iżsamoczynnośćmożebyćmaszynowa”
(tamże).Maszynazmodelukosmosustałasięponadtomodelemczłowieka.Alewiemy,
żetakieautomaty-równieżDandroidy”-budowanojużwcześniej!Zob.teżha-
słoDautomat”wEncyklopediiodkryćiwynalazków(BolesławOrłowski(red.),Encyklopedia
odkryćiwynalazków,WP
,Warszawa1979,s.23-24).
