Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
25
Leksykękoncentrującąsięwokółpojęciakomentowaniapoświadczanainte-
resującymnasetapierozwojowymSłownikpolszczyznyXVIwieku,odnotowując
hasła:koment(5)-Cpisemneobjaśnienietrudnegotekstulubwyrazuwtekście,
komentarz’
,kommentarz(18)-Cpisemneobjaśnienietrudnegotekstulubwyrazów
wtekście’(wdrugimznaczeniutoCutwór,dziełootreścihistorycznejlubpolitycz-
nej’zderywatemdeminutywnymkommentarzyk);kommentator(2)-Cten,ktocoś
objaśnia,tłumaczy’;podajeteżsynonimyleksemówkomentikommentarz:gloza,
glozowanie,objaśnianie,tłumaczenie,wyjaśnienie,wykład,wyłożenie.
Oistociekomentowaniawświadomościludzidobyrenesansuwielemówi
wejrzeniewdziełoówczesnegoleksykografa-JanaMączyńskiego.Interesujące
naspojęciezwiązanezdziałalnościąmentalnączłowiekaznajdujesięwarty-
kulehasłowymskonstruowanymwokółłacińskiegoverbumdeponenscommini‑
scor.Objaśnienieetymologiczneodsyładopodstawowegorzeczownikamens28
(zprefiksemcon‑.),adefinicjaustalapodstawoweznaczeniepojęciaczynności
wytwórczejCukształtowaniasięwumyśletego,coniejest’:cumfngunturinmente
quaenonsunt,oddanezaśjestonopolskimiczasownikamizmyślam,wymy‑
ślam.Zwłaszczadrugiznichnaprowadzanakonceptualizacjętwórczegomyśle-
nia,copotwierdzaparasynonimówconfngere&comminiscialiquidlwymyślić
awywrzećnieco,atakżerzeczownikcommentumzpolskimiekwiwalentamizmy‑
ślenie,wymysł,commentitius,utcommentitiares,zmyślonarzecz29.Jeszczebar-
dziejprecyzujerozpatrywanepojęciefrequentativumcommentor,oddaneprzez
Czmyślam,myślęsamwsobie,rozważamsamwsobie’
,następniecommentatio-
Cwymysł’iwreszciecommentariussivecommentariumzekwiwalentempolskim
Cwykład,wyrozumieniepisma’
.Spolszczonyrzeczownikkomentznajdujemyteż
postrzegany,iwyznaczagranicejegoistnieniawprzedstawieniu.Ten,któryodsłaniawkomen-
towaniuemocje,jakieprzedmiotwnimwywołuje,iten,którydobierawłaściwedlaichwyra-
żeniaśrodki.Komentatortonietylkoten,któryzabieragłos,aleiten,którydziała;jestsprawcą
komentarza,aniejedyniebiernymjegoodtwórcą.Toten,którynadajezamierzonyprzezsiebie
kształtrozważaniomiobieracel,jakiemumająsłużyć.Aprzedewszystkimten,któryustanawia
rządzącekomentowaniemreguły”(Bogdanowska,2003:81).
28Mens-oznaczeniuCrozum,umysł,pamięć’(Sławski,1958-1965).
29F.Sławskiwidzituuzasadnienierozwojuznaczeniawinnymkierunku-Ctego,conie-
prawdziwe’,potwierdzonegowpolszczyźniehistorycznej.Odnotowujedwuznacznośćczyteż
dwuwartościowośćówczesnegoleksemu:Cuwagiinterpretujące,objaśniającetekstlubwydarze-
nie;wymysł,łgarstwo’.Jakojegopierwowzórłacińskipodajecommentarius-Czbiórzapisków,
pamiętnik;objaśnienie,komentarz’,pochodzącyodczasownikacommentari-Crozważać,stu-
diować,robićnotatki,objaśniać’(rejestrujeteżpostaćprzyswojonądokładniekomentariusz-
Ckomentarz,pamiętnik’).WskazujepozatyminnyrzeczownikXVI-wiecznykoment-Ckomen-
tarz’,aleiCwymysł,łgarstwo’,opartynałacińskimztejsamejrodziny,commentum-Cwynalazek,
pomysł;wymysł,kłamstwo;pismo,utwór;objaśnienie,komentarz’.To,żeXVI-wiecznezmyślić
niemusiałomiećnacechowanianegatywnego,pokazujetekstBudnego,którypiszeoterminie
biblijnympropitiatorium-Cprzebłagalnia’,iżgotłumaczowiŁacińskiemuwolnobyłozmyślićl
idoBiblijwłożyć-[B8v(16)].(Stosowaneskrótyzostałyobjaśnionenas.281-282).
