Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.KomisariatdoSprawPolskich
35
iuciekinierówzKrólestwaiGalicji,nieliczącPolaków-jeńcówwojennych,obcych
poddanychiżołnierzypolskichwcarskiejarmii,byłookołomilionaitaliczbanaj-
częściejpojawiasięwliteraturzeprzedmiotu
55
.Niektórzybadaczepodająjednak,że
wsumiewlatach1914-1915RosjanieewakuowalizsamegoKrólestwaPolskiegood
1,15do1,2milionaosób56.Winnychjeszczeźródłachmowajesto850tysiącach
uchodźcównkrólewiackich”
.ZkoleiwzestawieniachLudowegoKomisariatudo
SprawPolskichwidniejeliczba1,5milionatułaczyzgubernipolskich.Około10%
ztejostatniejliczbyzdecydowałosięnapozostaniewRosjipoodzyskaniuprzez
Polskęniepodległości
57
.NatomiastwedługLudowegoKomisariatudoSprawNaro-
dowościowychodlistopada1917r.doczerwca1918r.natereniebyłegoimperium
carskiegoprzebywałook.2milionównapływowejludnościpolskiej58.
Zuwaginafakt,żewszelkiedanestatystyczneobarczonesąpoważnymmargine-
sembłędu,przyjmijmyostrożnie,żepodkoniec1918r.około800tysięcypolskich
żołnierzy,jeńców,zesłańców,uchodźcówirepatriantówprzebywałonaterytorium
należącymdopaństwaradzieckiego.Wtejliczbieznaleźlisiętakżenie-Polacy59.
OficjalniewtymżerokupowróciłodoPolskiprzezWydziałReemigracyjnyMini-
sterstwaSprawWewnętrznychblisko176tysięcyosób.WtymsamymrokuMini-
sterstwoSprawWojskowychzarejestrowałopowrót215tysięcywojskowych.Urząd
PaństwowydoSprawJeńców,UchodźcówiRobotnikówwkwietniu1919r.stwier-
dzał,żewRosjiRadzieckiejpozostajejeszczeok.265tysięcyPolaków-uchodźców,
wtym95tysięcywojskowychi68tysięcyjeńców60.
WiększaczęśćpowracającychiuciekającychzRosjidoPolskinieposiadała
żadnychśrodkówutrzymania,wymagaładoraźnejpomocyfinansowejirzeczowej,
anawetnatychmiastowejopiekimedycznej.Wzastraszającymtempierosłaliczba
55Zob.np.:M.Korzeniowski,Nawygnańczymszlaku…DziałalnośćCentralnegoKomitetu
ObywatelskiegoKrólestwaPolskiegonaBiałorusiwlatach1915-1918,Lublin2001,s.107.
56
E.Kołodziej,WychodźstwozarobkowezPolski1918-1939.Studianadpolitykąemigracyjną
IIRzeczypospolitej,Warszawa1982,s.35.Zob.też:ArchiwumGłówneAktDawnych(dalej:
AGAD)K.u.k.MilitargeneralgouvernementinPolen/Lublin1914-1918(dalej:MGGL)Präs.
1790k.15-19,nWykazliczbypolskichpracownikówkoleiżelaznych,ewakuowanychwroku
1915zKrólestwaPolskiego”
.WśródprzebywającychwRosjiuchodźcówzterenówzajętychprzez
państwacentralneiGalicjibyło67,5%nWielkorusów”(Rosjan,Ukraińców,atakżeBiałorusinów),
13,2%Polaków,6,4%Żydów,4,9%Łotyszyi8%uchodźcówinnychnarodowości.Wielkościte
ustalononapodstawiebadaństatystycznychprzeprowadzonychnaliczącej526tysięcyosób
próbieuchodźców(15kwietnia-1maja1916r.).Wśróduchodźców,zarównoewakuującychsię
dobrowolnie,jakiprzymusowowysiedlonych,ludnośćwiejskastanowiła80%.Źródłarosyjskie,
za:P
.Gatrell,AWholeEmpireWalking.RefugeesinRussiaduringWorldWarI,Bloomington-
Indianapolis1999,s.22-23,213-214.
57M.Iwanow,Pierwszynaródukarany…,s.27;M.Korzeniowski,dz.cyt.,s.107-109.
58J.M.Kupczak,dz.cyt.,s.24.
59K.Zieliński,PopulationDisplacementandCitizenshipinPoland,1918-1924[w:]Home-
lands…,s.105.
60T.Butkiewicz,A.Ślisz,dz.cyt.,s.226.
