Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XX
Antologiatekstówzgettałódzkiego
Szajewicz(1908–1945),którydebiutliterackimiałjużzasobą.Włódzkiej
prasieukazałosiękilkajegoopowiadań,tomwierszyDerwegkejnBłękitnebył
gotowydodrukuw1939r.Natereniebyłegogettaodnalezionezostałydwa
poematySzajewicza:Lechlecho(Wyjdź!)orazFrilingtaszaw(Wiosna).Inne
teksty,októrychwspominaChawa,będącaczęstymgościemwdomuSzajewicza,
odebranomunarampiewAuschwitz.Kiedydowiedziałsięosamobójczej
śmierciSzmulaZygielbojma,poświęciłmuwierszodczytywanypodczasróżnych
spotkańwgetcie26.W1941r.zacząłpracęnadwiększymdziełem.Wliściedo
SzmulaRozensztajnapisał:nPiszęwiększypoematnatematgetta.Koleżanka
Ulinoweruścisnęłamidłonieipowiedziała,żebędzietopomnikgettaitym
podobnesuperlatywy.Zelkowiczbyłzachwycony”27.Lechlechoskładasięze120
zwrotekwjęzykujidysz.TytułnawiązujedosłówzeStaregoTestamentu,które
wypowiedziałBógdoAbrahamapolecającmuwyjśćzeswojejziemirodzinnej,
zdomuswegoojca,dokraju,którymuukaże.PodobnesłowausłyszeliŻydzi
w1942r.kiedyzaczęłysięmasowedeportacjedoobozuzagładywChełmnienad
Nerem.Żydzibyliwielokrotniewypędzanizeswychmiejscosiedleniaimusieli
udawaćsięwnieznane.Podmiotlirycznyniemajednaknadziei,gdyżczuje,że
tymrazemwypędzenietooznaczaśmierć.Poematjestmonologiemojca,który
zwracasiędoswejpięcioletniejcóreczkiBlimeleprzygotowującjądopodróży
wnieznane;tamgdziedotrąniezostanąpowitanichlebemisolą,leczwtrąceni
dowspólnegogrobuiprzysypaniziemią.Dalszaczęśćpoematujestrefleksjąnad
dotychczasowymżyciemwgetcie.Kolejnypoemat,Frilingtaszaw,poświęcony
jesttakżewysiedleniomwiosną1942r.Autorprzeciwstawiaobrazombudzącego
sięwiosnąnowegożyciawizjęsetekludzipędzonychwgrupachnaśmierć.
Innyautor,JeszajahuSzpigiel,publikowałswewierszejużwokresie
międzywojennymwżydowskiejprasiewŁodziiWarszawie.Wgetciepisałgłównie
prozę.Opowiadaniate,odnalezionenatereniebyłegogetta,zostałyopublikowane
wjęzykuoryginałuw1947r.pt.Malchesgeto(Królestwogetto)28.Autornie
odwzorowywałwiernieświatagetta,gdyżjegocelemniebyłodawanieświadectwa,
leczestetyczneujęcietejrzeczywistości.Chciałstworzyćtekstyponadczasowe,
którenieodnosząsiętylkodojednejkonkretnejsytuacji,choćinspiracjąbyły
autentycznesytuacjezgetta.Jegobohaterowieżyjąwgetcie,tęskniązamiłością,
bliskością,aletakżezachlebem,zaciepłymmieszkaniem.Samewydarzenia
zgettaschodząnadrugiplan,ważniejszedlaautorasąindywidualnezachowania
wekstremalnychsytuacjach.Obrazysąbardzonaturalistyczne.Języknasycony
jestmetaforami,porównaniami,personifikacjami,któretworząniezwykłynastrój.
26Por.tamże,s.22.
27N.Blumental,DosgettofunLodz…,s.16.
28J.Szpigel,Malchsgeto(noweln).Lodz,nDosNajeLebn”1947.Wybraneopowiadaniazosta-
ływydanewjęzykupolskim:J.Szpigel,Przeżyliśmy,red.K.Radziszewska,M.Zaremba,Łódź
2011.
