Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ganegoiopisywanegojakoreprezentantwspółczesności,aleieks-
ploratorwiekówprzeszłych,jakoistotanierozerwalniezwiązanaze
sztuką(będącąwówczesnympojęciuzarównowytworemludzkich
siłstwórczych,jakiemanacjąistnieniabytównadprzyrodzonych)
orazjakojestestwoposzukującepełniegzystencjimiędzymaterią
auczuciemimyślą.Iwreszcie:„obliczawiekudziewiętnastego”
topokaźnyiogromniezróżnicowanyzespółform,wktórychowe
szkice,zarysyiportrety–samychartystówiwykreowanegowich
dziełachczłowieka–objawiająswojązłożonośćinieoczywistość
znaczeń.
WyłaniasięztegoobrazuzakorzenionawfilozofiiHeglamyśl
owzajemnympowiązaniuogólnościzeszczegółowością.Parafrazu-
jącuwaginiemieckiegofilozofanatematludzkiejindywidualności
możnabyrzec,iżwiekdziewiętnasty,mimoróżnorodnościwizji,
złożonościdążeńiwielościcechcharakterystycznych,zachował–
skupionąwłaśniewramachantropocentrycznegomodelupostrze-
ganiaświata–„zwartąpodmiotowość”
2
.Ichoćdziewiętnasto-
wiecznyantropocentryzmwypływałzwieluodmiennychzałożeń
icelów,którestawialiprzedsobąartyści–naprzykładchęciuza-
sadnieniasłusznościiznaczeniawłasnejsztuki(Byron,Norwid,
Wagner),poczuciapokoleniowejwspólnoty(Witwicki,Magnu-
szewski,Węgierska),konserwacjilubmodyfikacjiwzorcówpowzię-
tychztradycji(Schiller,Verdi,Chopin,Delacroix,Odyniec)–nie-
odmiennieodzwierciedlałpodstawowyfundamentówczesnej
filozofii:pełnewnikliwejuwagiskupienienaczłowiekujakoauto-
nomicznejjednostcewpisanejwrytmistnieniapowszechnejegzy-
stencji,ujmowanejwkategoriachhistorycznych,społecznychime-
tafizycznych.Ijeślipozostawionąnamprzezwiekdziewiętnasty
artystycznąspuściznęmożnatraktowaćwniektórychpłaszczy-
znachjakouniwersalną,niewątpliwieprzyczyniasiędotegowdu-
żejmierzewłaśnieówczesnadbałośćonatężonąinieschematyczną
refleksjęnadczłowiekiem.
___
___
___
___
___
___
___
2
Zob.G.W.F.Hegel,Wykładyoestetyce,przeł.J.Grabowski,A.Landman,objaś-
nieniaA.Landman,t.1,Warszawa1964,s.382.
9
