Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ObózNarodowywGdyniwlatach1920-1939
rzauwagę,żewiększośćtamtejszychPolakówstanowilirolnicy,robotnicyrolni,drobni
kupcyirzemieślnicy,awięcśrodowiska,Πktóreznaturyrzeczyniebyłypredestynowane
dorozwijaniadziałalnościofensywnej,wymagającejzarównorozbudowanegoprogramu
ideowo-politycznego,jakioparciananowoczesnychstrukturachpartyjnych.Ichcharakter
sprzyjałgeneralnieobronietradycyjnegosystemuwartości(ł)”
.Zkoleiks.Dembieński
zdawałsobiesprawę,żepolskośćnaPomorzuwznacznymstopniuprzetrwaładzięki
odrębnościwyznaniowej:Polacybylikatolikami,zaśNiemcyprotestantami.NaKaszubach
sytuacjędodatkowokomplikowałanieznajomośćjęzykapolskiego.Mówiącypokaszubsku
iponiemieckuPolacy-Kaszubinapotykalinatrudnościwkomunikowaniusięzosobami
posługującymisięliterackąpolszczyzną.Nawetprasawjęzykupolskimbyładlawielu
Polaków-Kaszubówniezrozumiałaiztegowzględupropagowanazajejpośrednictwem
ideologiaorazprogramendeckibyłynaPomorzupółnocnymwpraktycenieznane,choć
promieniowałyzapośrednictwemzwiązanychzObozemNarodowymduchownychinie-
licznychprzedstawicieliinteligencji
9
.
Reasumującpowyższespostrzeżenia,rodzącysiępodkoniecXIXwiekuruchnaro-
dowy(wszechpolski)—wodróżnieniuodterenówKrólestwaPolskiegoczyWielkiego
KsięstwaPoznańskiego—niewywarłznaczącegowpływunaprzebiegwalkiouświa-
domienienarodoweludnościpolskiej,zamieszkującejpółnocnączęśćPrusKrólewskich.
LigaNarodowanieposiadałanatymobszarzeswoichprzedstawicieli.Dopieropodkoniec
lat20.—jużporozwiązaniuLigiw1927roku—wOksywiu(połączonymzGdynią)
zamieszkałbyłyczłonektejorganizacji,ppłkCzesławRogala
10
.Pomimobrakubez-
pośredniegooddziaływaniazestronydziałaczyistrukturorganizacyjnych,omawiane
tereny—jakonajbardziejuświadomionenarodowo—stanowiływpóźniejszymokresie
naturalnyrezerwuarwpływówdlapowstającychorganizacjinarodowo-katolickich.
ZnawcydziejówPomorzapotwierdzajązaistnienieszeregusprzyjającychokoliczności
sprawiających,iżnatymterenieukształtowałysiękorzystnewarunkidladziałalności
Πstronnictwpolitycznychocharakterzenarodowymiprawicowejorientacji”
11
.
NapoczątkuXXwiekuwśrodowiskachtworzącychprowincjonalnyipowiatowe
komitetywyborczepojawiłasiętendencja,którąmożnaokreślićmianemΠproendeckiej”
.
Wprawdzieistniejąceprzed1914rokiemorganizacjeendeckie:PolskieTowarzystwo
Demokratyczne(1909),przekształconew1910rokunaTowarzystwoDemokratyczno-Na-
rodoweczywyrastającezendeckiejideologii(choćformalnieniezwiązaneorganizacyjnie)
NarodoweStronnictwoLudowe(od1911roku),ZwiązekSamopomocyLuduPolskiegoczy
ZwiązekPracyNarodowej(od1913roku)niewykazałysięaktywnościąnaobszarzegmin,
którewpóźniejszymokresieweszływskładmiastaGdyni—jednakideewszechpolskie
9
S.Wachowiak,Czasy,któreprzeżyłem:Wspomnieniazlat1890-1939,Warszawa1983,s.107;R.Wapiński,
ŻyciepolitycznePomorza…,s.25;J.Dembieński,Radościmało…
10
S.Kozicki,HistoriaLigiNarodowej(okres1887-1907),Londyn1964,s.155,325.
11
DziejeGdyni…,s.106.
32
