Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Zagadnienietematykirodzajowejwpolskiejkrytyceartystycznej…
dokonałsięwmyślachpoetytenzwrotodprzyszłościkuprzeszłości,ten
skokodlududoszlachtyidworówwielkopańskich[lll]lJużchłopaubogiego,
uciśniętegokmiotkaniespotkamyuPola,jakniespotkamyjuższyderstw
zherbów,zszlacheckiejdumyimagnackiejprywaty115l
45
Z„wieszczaLudu”stałsięPolapologetąszlachetczyzny,zwojującegooindy-
widualnąwolnośćromantyka,zachwyconegowszelkimiprzejawami„ludowości”
-statecznymzwolennikiemspołecznegoładui„pojednaniazrzeczywistością”l
Tenprzełomintelektualnywpłynąłnazmianępercepcjiwzakresiesztukpla-
stycznychlWyrazem„nowego”spojrzenianazagadnieniateoriisztukijestpoe-
matWitStwoszz1857roku,wktórympodnosiłreligijnezadaniatwórczości,
twierdząc,iż„całazasługaartystyleżywtym,wczymizasługachrześcijanina:
wwalcetegoduchazeświatem,materiąiciałem”116.Zczasemzresztąstraciły
naznaczeniutakżetwórczośćpoetyckailiteracko-krytycznaPola,któryprze-
niósłpunktciężkościswychzainteresowańnapracenaukowelDokońcajednak
zajmowałsięsprawamisztuki,dopingującprzejawyjejnarodowegocharakteru,
nietylejakokrytykczypublicysta,ileprywatnie-jakoprzyjacielartystów117l
ReprezentantemumiarkowanegostosunkudotematykirodzajowejbyłJózef
Kremer(1806-1875),polihistorzajmującysięobokfilozofii,prawa,psychologii
igeografii,takżezagadnieniamiestetykiihistoriisztukilTymostatnimdziedzi-
nombadańpoświęciłdwawydane(ztrzechplanowanych)tomyListówzKrakowa
orazrozprawęPodróżdoWłoch,którestanowiływażkietaprodzimejrefleksji
estetycznejlWłaściwie,wodróżnieniuodprzywoływanychwcześniejpostaci-
główniekrytykówliterackich,którzynamarginesiezajęlisiękwestiąsztuki,
Kremerjakopierwszynapolskimgrunciesformułowałzwartąiusystematy-
zowanąkoncepcjęestetycznąlNiebezpowoduHenrykStruvepisał,że„śmiało
możebyćnazywanypierwszympolskimestetykiemihistorykiemsztuki”
118
l
Dokonaniemjegobyłonietylkozapoznaniepolskiegoczytelnikazmyśląfilo-
zofówniemieckich,takichjakGeorgHegeliFriedrichTheodorVischer,aleteż
jejtwórczeprzetworzenielWykładgłównychzasadsztuki,azarazempodstawy
swegosystemuestetycznegoiteoretyczno-artystycznego,zawarłwpierwszym,
115MlMann,WincentyPol.Studiumbiograficzno-krytyczne,tlI,Kraków1904,sl352,cytlza:
MlJanion,RomantykSarmacki...,oplcitl,sl19l
116
WlPol,WitStwosz.Objaśnienia,[w:]idem,Dzieła,tlI,Lwów1875,sl65,cytlza:IlJaki-
mowicz,WincentyPol.Komentarz,[w:]Zdziejówpolskiejkrytykiiteoriisztukilll,oplcitl,sl243l
117KontaktymiędzyPolematakimitwórcamijakKajetanWincentyKielisiński,JuliuszKos-
sakorazWojciechKorneliiHenrykStattlerowiejakoźródłoliterackiejinspiracjiiwyrazosobi-
stychsympatiiomawiaMałgorzataŁobozlZoblMlŁoboz,Śpiewakpieśniniedogranych.Wkręgu
twórczościWincentegoPola,Wrocław2004,sl198-200;eadem,PięknanaszaPolskacała...Krajo-
brazyWincentegoPola,Warszawa2007,sl61-64l
118HlStruve,ŻycieipracaJózefaKremerajakowstępdojegodzieł,Warszawa1881,sl127l
