Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stolicanowoczesności.LondynwliteraturzeangielskiejipolskiejpoczątkówXXwieku...
39
centryczneczyniebezpiecznedlaspołecznegoporządku.Bezmianzaczynapracować
jakoredaktornwielkiegosłownikajęzykówwschodnich”idziaławstowarzyszeniach
teozoficzno-filozoficznych,znajdującłatwotowarzyszyswychutopijnychprojektów,
Wolskipracujejakooptyk,Rozłuckizajmujesięlotnictwem.WizjęLondynujako
arkicywilizacjiimiastamożliwości,zktóregoPolacy,chciałobysiępowiedziećza
Baudelairem,słysząnzgiełkwolnościludzkiej”,wzmacniajeszczedodatkowoscena
zwiedzaniaogrodówHampton-Court.MiejskośćLondynuniejesttuwięcalternatywą
dlannaturalności”pejzażu-całkieminaczejniżwwizjachspodznakuruskinowskiej
ninnejnowoczesności”.WrazzbohateramiŻeromskiegoznajdujemysięwrozkwitłym
ogrodziecywilizacji;tenmodelorganizujeichmyślenieoprzyszłości:
[...]dopracyistniejącej,biernej,dołączymypracęnową,którabyzPolski
uczyniłaAnglię.[...]Trzebanauczyćich[rodaków-E.P.]dyscyplinyducha,
przemienićwszystkichwżołnierzy,którychoczyiuszypowinnybyćotwarte,
austamilczećjakuAnglików.Trzebanauczyćichtrzymaćsięprostejlinii
wszeregu(tamże:351-352).
WizjaŻeromskiegowpisujesięwprawdopodobniemuznanekoncepcjeangielskich
obrońcównmęskiej”siłyimperiumprzedoskarżeniaminliberałów”rozliczających
przecieżjużwtedyAnglikówzeskutkówkolonialnejagresji(zob.Jedlicki,2000:
113-278).LondynjestwUrodzieżyciasymbolemzwycięskiegopaństważołnierzy
izdobywców,także-zwycięskimmiastemmężczyzn.Czywręcz-miastemodzyska-
nejmęskiejtożsamości,całkiemodwrotnieniżwwizjiReymontaiForstera.
ŻeromskiegoczytanieLondynujestwroku1912jużwpewnymsensieanachronicz-
ne.TaknaprawdęobrazstolicyświatazUrodyżycianajbliższyjestwcześniejszymolat
ponad50rozpoznaniomTeodoraTripplinazjegoksiążkizawierającejwspomnienia
zpodróżypoAngliiz1851roku.WrażeniaTripplinasątakiesame,jakbohaterów
Żeromskiego:onteżopisujenogrom”,piszącoLondynie:
[...]nigdzienieznajdzieszpodgołymniebem,najednympunkciezgromadzo-
nychtyleolbrzymichdowodówprzedsiębiorstwaipracyludzkiej(Tripplin,
1851:XXVII).
LondynzUrodyżyciatotakżestolicautopiicywilizacyjnej.Jegobliskimkontekstem
pozostająangielskiedziełaobrońcówideiimperium-itaknagruncieliteraturypol-
skiejpoczątkówXXwiekuspotykasięfrustracjazniewolonychiskolonizowanych
zambicjamikolonizatora,którychuosobieniemjestLondyn.
Londyn:stolicaglobalnation
Rozpoznaniapisarzysprzedstulat,oscylującepomiędzywizjamiutopijnymiidystopij-
nymi,wjednympozostajązgodne:pulsnowoczesnegoświatabijewłaśniewLondynie.
TotutajspotykasięwiekXIX,zeswoimicywilizacyjnymiprojektamiimarzeniem
ospołeczeństwie-organizmiezwiekiemXX:epokązmianyikryzysu.Abstrahującod
kontekstupolitycznegoihistorycznegotychprzemian,powiedziećmożna,żetekst
