Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
4.WYKLUCZANIEAMNIEJSZOŚCINARODOWEIETNICZNE
Pojęcie„mniejszościnarodowej”odnosisięnajczęściejdotychgrupmieszkań-
ców,obywatelidanegopaństwa,którzynaskutekróżnychprzyczynhistorycznych
(jaknp.przesunięciegranic,migracjeitp.)odróżniająsięoddominującejczęścispołe-
czeństwa(czyliwiększości)świadomościąswojejprzynależnościnarodowej.Towa-
rzyszątemuróżnicewjęzyku,religii,obyczajachikulturze,którejednakniezawsze
przesądzająostatusieetnicznymlubnarodowymodrębnymodstatusuwiększości.
Badaczepróbującyzdefiniowaćpojęcie„mniejszościnarodowej”podkreślają
przedewszystkimmniejsząjejliczebnośćwstosunkudowiększości,odrębnośćkul-
turyorazniedominującystatuswramachpaństwa47.Łączązazwyczajobiektywne
kryteriaetniczności(np.pochodzenienarodowe,język,religia,kultura)zsubiektyw-
nymdążeniemdoichutrzymania,adążenietoodnosządocałości,jakąstanowipań-
stwoichzamieszkania,terytoriumnarodowelubdominującawiększośćnarodowa.
Elementytestanowiąnietylkoowyodrębnieniumniejszościzcałościpolitycznej
bądźspołecznej,aletakżeocharakterzejejspołecznychrelacjizwiększościąoraz
innymigrupamimniejszościowymi48.
Wprowadzasięponadtorozróżnienie„mniejszościnarodowej”i„etnicznej”.
Tęostatniąmożemytraktowaćjakospołeczność,któramaświadomośćwłasnej
odrębnościkulturowej,językowejihistorycznej,alenietworzyłajeszczenarodu
(wpostaciodrębnegopaństwa),choćjużmapewnejegocechy.Jejkulturajestsłabsza
odgrupynarodowej,couwidaczniająróżnicestopniaidentyfikacjizdanągrupą49.
Kwestiatajestotyleważna,żeuznaniedanejgrupyzamniejszośćetniczną,
anienarodową,pociągazasobąskutkipolityczne.Grupanarodowa,anieetnicz-
na,możeupominaćsięoprawadosuwerennościiwłasnejorganizacjipaństwowej;
tokryteriumstanowiczęstopodstawęrozróżnieniaobutypówmniejszości50.Wi-
docznajestobecnietendencja,abypojęcie„mniejszośćnarodowa”odnosićdomniej-
szości,którychczłonkowiesązwiązanipochodzeniem,podobieństwemkulturowym,
językowymitp.zewspólnotąnarodowąinnegopaństwa,apojęcie„mniejszościet-
nicznej”domniejszościbezpaństwowych,tzn.takich,któreniemająwłasnegopań-
stwanarodowego.
Samoużyciepojęcia„mniejszości”oznaczazazwyczajumiejscowieniedanej
grupywcałościspołeczeństwaipaństwa.Nawiązujedoklasycznejdefinicjipojęcia
„mniejszości”sformułowanejprzezLouisaWirthajeszczewlatachczterdziestych
47EwaNowicka,Przyczynekdoteoriietnicznychmniejszości,w:HieronimKubiak,Andrzej
K.Paluch(red.),Założeniateoriiasymilacji,ZakładNarodowyim.Ossolińskich,Wrocław1980,
s.108.
48KrzysztofKwaśniewski,Socjologiamniejszościadefinicjamniejszościnarodowych,„Spra-
wyNarodowościowe.SeriaNowa”1992,z.1,s.26.
49MarekS.Szczepański,Mniejszośćnarodowa,mniejszośćetnicznaietnicznawiększość:
wstęp,w:MarekS.Szczepański(red.),EthnicMinorities&EthnicMajority:SociologicalStudies
ofEthnicRelationsinPoland,WydawnictwoUniwersytetuŚląskiego,Katowice1997,s.16–18.
50JoannaKurczewska,Naród,w:WładysławKwaśniewicz(red.),Encyklopediasocjologii
16
K–N,t.2,OficynaNaukowa,Warszawa1999,s.290.
