Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
zależneodjegowoli.Arystoteleswetyceodnalazłnajwyższedobrojakocel
wszystkichdziałańludzkich,którymjestszczęście(etykaeudajmejska).Każda
istotaznajdujeswojeszczęściewwykonywaniuczynności,doktórychprzeznacza
jąnatura.Najwyższedobroczłowieka,któredamuszczęście,poleganadosko-
naleniurozumupoprzezwiedzęicnotę.Rozumobejmujepoznanieorazwiedzę
praktyczną.Cnótjesttyle,ilerodzajówdziałańczłowieka,bokażdeznichma
jakąśformędobra.TeoriadziałaniaArystotelesadotyczydziałańświadomych,
charakteryzującychsiętrzemazmiennymi:postanowieniem,namysłemoraz
pragnieniem.Postanowieniejestwynikiemnamysłu,atakżedotyczyśrodków,
jakiepomogąosiągnąćcel,natomiastpragnieniejestcelemdziałania.Człowiek
odkrywaiprecyzujeceldziałaniawprzyszłości(Tatarkiewicz1981,s.104–122;
Arystoteles2000,s.77–129).Arystotelesbyłrealistą–zapodstawępoznania
naukowegoorazfilozoficznegouważałdoświadczenieorazpoznaniezmysłowe.
FilozofiaArystotelesamacharakternaukiobiektywnejirealnej7naktórej
wzorowałsięśw.TomaszzAkwinu.Wśredniowieczufilozofiaodgrywałarolę
służebnąwobecteologii.Tomistycznakoncepcjadziałaniastawiapytanie,czy
działaniemożebyćzłe,gdycelemludzkościjestzbawienie,atakżeczyoddalanie
sięodzbawieniajestdziałaniemniewłaściwym.Św.Tomaszdziałanieokreślajako
efektwspółdziałaniarozumuorazwoli.Rozumodpowiadazapoznanierzeczyze
względunadobroizło.Wolnawolapodejmujewysiłekrozpoznaniadobra,które
stajesięcelemdziałania(Gilson1987,s.341).
Starożytneiśredniowiecznekoncepcjedziałaniasąpowiązanezfilozofiąoraz
teologią.Wrenesansienatomiastnastąpiłzwrotwkierunkupoznaniazmysło-
wego.PrzedstawicielemempiryzmumetodycznegobyłFranciszekBacon.Głosił
on,żeczłowiekmożezapanowaćnadprzyrodąpoprzezwynalazki,atechnika
stworzyrajnaziemi.Wiedzatopotęgaazarazemśrodekdoosiąganiacelów
praktycznychorazskutecznościwszelkichdziałań.Abybyćskutecznym,należy
rozpoznaćprzyczynyiunikaćbłędów.F.Baconwyróżniłźródłabłędów,które
nazwałmamidłami:
–rasy(idolatribus)–pochodząceznaturyludzkiej,
–jaskini(specus)–wynikającezcechjednostek,
–rynku(fori)–wynikającezestosunkówmiędzyludzkich,
–widowni(theatri)–będącebłędamiróżnychsystemów,którerzeczywistość
zastępująfikcją.
Pousunięciubłędnychpojęćwprocesiepoznanianależyzastosowaćmetodę
pozytywną.Głównąrolęodgrywawtymindukcja,którajestdrogąnaukowego
empiryzmu.TeoriędziałaniaF.Baconograniczałdorozumu,stądjegoznane
powiedzenie:„rozumowinieskrzydłatrzebaprzypinać,leczołowiudodawać”
(Bartnik2001,s.289–290).
