Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
WŁODZiMiERZGALEWiCZ
gadnień–pytaniu,czyzaburzeniapsychicznezwalniajązodpowie-
dzialności,orazpytaniu,czyzaburzeniapsychiczneuprawniajądo
stosowaniaprzymusu–poświęconesądalszeuwagiwtymwstępie.
i.Czyzaburzeniapsychicznezwalniajązodpowiedzialności?
Osobyzzaburzeniamipsychicznymimogąnierazbezkolizyjnie
funkcjonowaćwspołeczeństwie,nienaruszającjegoporządkupraw-
nego.Nierzadkojednakdokonujączynówprawniezabronionych,
awięcnormalniekaralnych,któreprzytymczęstomająjakiśzwią-
zekzichzaburzonąpsychiką.Nasuwasiępytanie,czywtakichwy-
padkachpowinnybyćonepociąganedoodpowiedzialności.Czynie
dasięichobronićprzedgrożącymisankcjami,argumentując,żeze
względunastanpsychiczny,wjakimznajdowałysię,czyniąccośbez-
prawnego,popełnioneprzeznieczynyniemogąbyćjakgdybyzapi-
sywanenaichkonto,poczytywaneimzaprzestępstwo?
A.PRZEGLĄDREGULACJiPRAWNYCH
większośćsystemówprawnychistotniedopuszczatakąlinięar-
gumentacji–wterminologiianglosaskiejzwanej„obronązuwagina
niepoczytalność”(insanitydefense)–uzależniającwszakżejejmożli-
wośćodróżnych,mniejlubbardziejrygorystycznieokreślonychwa-
runków.Jednąznajwcześniejszychnormprawnych,ustalających
owewarunkimożliwościuwolnieniaodwiny,atymsamymuchyle-
niaodpowiedzialnościkarnejzaczynnaruszającyprawo,leczpopeł-
nionywstanieniepoczytalności,jesttzw.regułaM’Naghtena(the
M’NaghtenRules)1,obowiązującawprawiebrytyjskimodokołopo-
łowyXIXw.Zgodnieztąregułą:
abyobronićoskarżonąstronę,powołującsięnajejniepoczytalność,trzeba
przekonującowykazać,żewczasiepopełnianiaczynuoskarżonaosobaznaj-
dowałasięwstanietakiegobrakuwładzrozumu,wynikłegozchorobypsy-
chicznej,iżniebyłazdolnarozpoznaćnaturyijakościpopełnianegoczynu,
ajeślijąrozpoznawała,niewiedziała,żeczynicośzłego20
1JejnazwawywodzisięodniecozniekształconejformynazwiskaniejakiegoDanie-
laMcNaughtona,schizofrenika,którywprzekonaniu,żemusibronićsięprzedśmier-
telnymniebezpieczeństwemgrożącymmuzestronytorysów,dokonałw1843r.pró-
byzamachunaówczesnegopremieraAnglii,RobertaPeela,przezpomyłkęzabijając
jegosekretarza0
2„[T]oestablishadefenseonthegroundsofinsanity,itmustconclusivelybepro-
vedthat,atthetimeofcommittingtheact,thepartyaccusedwaslaboringundersuch
adefectofreason,fromdiseaseofthemind,asnottoknowthenatureandqualityof
