Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
WŁODZiMiERZGALEWiCZ
nejlubograniczonejzdolnościdopowstrzymaniasięodtegodzia-
łania:sprawcazabronionegoczynuzdajesobiesprawę,żerobirzecz
złą,jednakżepewienniekontrolowalny,awkażdymraziewymyka-
jącysięspodjegokontrolipopędczyteżimpulsmimotopopychago
dojejzrobienia.
wStanachZjednoczonychpróbętakiegoposzerzeniatradycyj-
nejregułyM’Naghtenapodjęłagrupasędziów,prawnikóworazpra-
woznawców,skupionychwprestiżowymAmerykańskimInstytucie
Prawa(theAmericanLawInstitute,ALI).Opracowanyprzeznich
w1962r.wzorcowyKodeksKarny(ModelPenalCode,MPC)zawie-
rałm.in.nowekryterium„uniewinniającejniepoczytalności”,okreś-
lanewliteraturze(por.Fradella,2007,s.20–21)jako„kryterium
ALI/MPC”lub–bardziejmerytorycznie–jako„kryteriumafektyw-
ne”(wodróżnieniuodzawartegowreguleM’Naghtenakryterium
czystokognitywnego).Zgodnieztąnowąformułą:
Osobaniejestodpowiedzialnazaprzestępczezachowanie,jeżeliwczasie
tegozachowaniawwynikuchorobylubwadyumysłowejjestpozbawionado-
statecznejzdolności,abyuświadomićsobiejegoprzestępczycharakterlub
abydostosowaćswojepostępowaniedowymogówprawa.
Proponowananormawtrzechistotnychpunktachwykraczała
pozaregułęM’Naghtena30
Popierwsze,zasłusznypowóddouznanianiepoczytalności
sprawcyuznawałaniebrakjakiejkolwiekzdolności,leczbrakdosta-
tecznejzdolności(substantialcapacity)dospełnianiaodpowiednich
funkcjiracjonalnych,zmilczącymzałożeniem,żetejdostatecznej
zdolnościmożebrakowaćtakżeosobom,którewpewnymniewystar-
czającymstopniumimoswojejchorobypotrafiąnp.uświadomićso-
bie,iżpostępująniezgodniezprawem.Podrugie,oileregułaM’Na-
ghtenapozwalałastwierdzićniepoczytalnośćjedynieusprawcy,
którywskutekswojejchorobypsychicznejjestpozbawionyzdolności
dotego,abywiedzieć(toknow),corzeczywiścierobi,lubabywie-
dzieć,żerobicośzłego,otylezgodniezkryteriumALI/MPCzwal-
nianazodpowiedzialnościzapopełnionyczynmiałabyćrównież
osoba,którawskutekswoichzaburzeńpsychicznychniebyłazdol-
nawpełniuświadomićsobie(toappreciate)jegoprzestępczycharak-
ter,ponowniezmilczącymzałożeniem,żepełnalubgłębszaświado-
mośćpewnegofaktulubstanuprawnegowymagaczegoświęcejniż
3„Apersonisnotresponsibleforcriminalconductifatthetimeofsuchconduct
asaresultofmentaldiseaseordefecthelackssubstantialcapacity(ł)toapprecia-
tethecriminalityhisconductortoconformhisconducttotherequirementsoflaw”
(por.tamże).
