Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
NIEZAMILKŁEMUZY
Pośródmetafor,zaktórychpomocąpróbowanowyrazićwagęwydarzeń
idoświadczeńzwiązanychzpierwsząwojnąświatową,przeważająte
ocharakterzeprzyrodniczym.Dominujązwłaszczaobrazyiporównania,
odwołującesiędorozszalałychżywiołóworazdogwałtownychzjawisk
pogodowych,anapierwszyplanwysuwasięnajpopularniejszawtedyme-
taforaburzy.Nawiązywaniedomotywówkatastrofynaturalnejjestcałko-
wiciezrozumiałewobliczuprocesów,którychanijednostkowy,anizbioro-
wywysiłekludziniemógłczytopowstrzymać,czynawetskierować
wpożądanymkierunku.Podkreślanajesttutajznikomośćczłowiekawobec
potęg,któresamrozbudziłnaswojenieszczęście,inaktórewpływunie
miałodsamegopoczątku.Wydawałosię,żeludzkośćzostaławciągnięta
wwirzdarzeń,będącychalbowybuchemprzedludzkiegochaosu,albodzia-
łaniemrozumnychmocy,daleceprzewyższającychczłowieczezdolności
pojmowania.Wprzekonaniuobezradnościludziwobeclosuihistoriimoż-
naodnaleźćpogłosHeglowskiejidei"chytrościrozumu”,zgodnie
zktórąwprocesiehistorycznymwystępujenieusuwalneprzeciwieństwo
międzyintencjamijednostekapraktycznymiskutkamiichdziałań.Wielkie
postaciedziejów,subiektywniekierującesiępartykularnyminamiętnościa-
mi,obiektywnieiostateczniestanowiąinstrumentrealizacjiplanuokreślo-
negoprzezwyższą,ponadludzkąinstancję1.Jednymsłowem,każdego
człowiekacechujeniezdolnośćpełnegorozumieniasiłdziejowych,czychoć-
bykierowaniaskutkamiwłasnychczynów.Jednakwlatach1914-1918rza-
dziejmówionoo"chytrościrozumu”,choćbyztegowzględu,żewieleproce-
sówizjawiskniemogłosięjawićanijakorozumne,anitymbardziejsprzyja-
jącepostępowi.Wobserwowanychwydarzeniachdostrzeganoraczej
katastrofęiszaleństwonieokiełznanychżywiołów.Niemniejjednakbrak
świadomościisamowiedzycodosensuiceludokonującychsięzmianoraz
związaneztympoczucieniemocyitragizmuodpowiadałybyintencjomHe-
gla.BrytyjskihistorykszkockiegopochodzeniaNiallFergusonuważa,że
1Por.G.W.F.Hegel,Wykładyzfilozofiidziejów,przeł.J.GrabowskiiA.Landman,t.I,War-
szawa1958,s.49-50.
