Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Odiusvendendidoemancipatio
któreniemalżeprogramowopomijająspołecznymotywpodejmowaniaróż-
nychczynnościprawnych3.Przekonujeotymróżnorodnośćopiniinatemat
funkcjispołecznejemancipatio.Emancypowani,którzynapierwszyrzut
okatraciliswojąpozycjęwrodziniepochodzenia,nieuzyskiwaliwzamian
ekwiwalentnegostatusuwinnejrodzinie,stającsięosobamisuiiuris-
nabywalistatuspaterfamilias4.Wpierwszejchwilimożesiętowyda-
waćkorzystnedlasyna,jednakżewagrarnym,stabilnymspołeczeństwie,
któregohierarchiazbudowanajestnadziedziczeniuiciągłościzwiązków
rodzinnych,amożliwościsamodzielnegouzyskaniapozycjimajątkowej,
politycznej,acozatymidzieispołecznej,byłyniewielkie,wykluczenie
odudziałuwdziedziczeniumajątkurodzinnegowydajesiębyćdalekobar-
dziejdotkliweniżiluzorycznakorzyśćbyciapaterfamiliasbezhereditas.
Emancipatio,będącaczynnościąpodejmowanąprzezpaterfamilias
wceluzerwaniawięzipokrewieństwaagnacyjnegomiędzyzwierzchni-
kiemfamiliaaosobąpodległąjegowładzy,prowokujedostawianiapytań
opowódjejpowstania,motywyiskutkijejstosowania.Wieluautorówsta-
wiasobiepytanie,czyemancipationiebyłapodejmowanawceluwyklu-
czenia5zfamilia,anawetczyniebyłajednymześrodkówkarnychwarse-
nalewładczychuprawnieńzwierzchnika.Ogólnierzeczujmując,czynie
byłazatemaktemwrogimwobecdzieckapodległegowładzyojca,przede
wszystkimsynainpotestate6.Niektórzyuznają,żeuzyskaniestatusuosoby
3Zob.A.BERUTTI,s.v.Emancipazione,w:ED,s.807in.;dlaokresuklasycznego
ipóźnegoCesarstwaważnymmotywememancipatiostałosiędziedziczenienapod-
stawietestamentudóbrpomatce,por.D.DALLA,Praemiumemancipationis,Milano
1983,passim,alewszczególnościs.29in.
4Ulp.D.50.16.195.2:nIdemqueevenietetineoquiemancipatusest:namethic
suiiuriseffectuspropriamfamiliamhabet”.
5Utożsamienieabdicatiozemancipationiemożebyćjednoznacznewobecnie-
pewnościterminologicznej.Samaabdicatiojestzjawiskiemnieznanymźródłom
prawnymijestpoświadczonajedyniewźródłachpozaprawniczych,przedewszystkim
retorycznych,por.M.WURM,Apokeryxis,abdicatioundexheredatio,München1972,
s.48in.;R.DULL,Iudiciumdomesticum,abdicatioundapokeryxis,ZSS63/1943,
s.54-116.
6P.F.GIRARD,Manuelélémentairededroitromain,wyd.5,Paris1911,s.190;
(wyd.8popr.F.Senn,Vaduz1978);[Manualeelementaredidirittoromano,trad.it.,
Milano1909],uważa,żeemancipatiozostaławprowadzonajakonowysposóbkarania,
mieszczącsięwpaleciekarmiędzyukaraniemśmierciączysprzedażązjednejstrony
