Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Odiusvendendidoemancipatio
tywnychprawnychograniczeńwydajesięnowożytnymautoromarbitralna
iczęstowykorzystywanawedługkaprysu.Sprzyjatejopiniifakt,żeźródła,
jeśliodnosząsiędotreściwładzyojcowskiej,podkreślajączasjejtrwania
inegatywneuprawnienia,takiejakiusvitaeacnecisczyiusvendendi.
Wkonkretnychprzypadkach,gdyźródłatraktująoemancipatio,motywy
jejprzeprowadzenianiesąwypowiadane,niewynikaznichjednak,żebyły
podejmowanewceluwykluczeniazrodzinysynówwwynikuirracjonalnej
chęcikrzywdzeniaosóbpodległychwładzyojcowskiej.
Emancypacjępowinniśmypostrzegaćjakoinstrumentkształtowania
składufamilia,który,wobecbrakuzdolnościmajątkowejsynówinpotestate,
pozwalałwykorzystaćszczególnesytuacjepozyskaniaprzeznichmajątku,
jakiepojawiałysiępozafamilia,apozwalającenazałożeniewłasnejfamilia
przyzałożeniu,żerodzinapochodzeniamiaładostateczniezabezpieczoną
sukcesję.Wprzypadkugdyplanywiązanezsukcesjąsynówpozostawio-
nychinpotestatezawiodły,testamentoddawałnieocenioneusługi,pozwa-
lałpozostawićrodzinnymajątekemancypowanymdzieciom,czylimnożyć
szansenakumulacjęmajątku.Wychodzęwtejpracyzzałożenia,żeeman-
cipatiozasadniczoniebyłaaktemwrogimwobecsyna,ajejcelembyło
umożliwieniesynowi,jeszczezażyciaojca,nabyciekonkretnych,sytu-
acyjnychkorzyści(np.spadkobraniaczyprzydziałupublicznejziemi)10.
Dyskusjaocharakterzeemancypacjibezanalizykonkretnychpowo-
dów,leżącychupodstawyrozważanychprzezjurystówprzypadkówpodej-
którymiałwopiniiwiększościstanowićrodzajkarydlazachłannegoojca,kupczącego
swoimidziećmi.M.KASER,ZuraltrömischenHausgewalt,ZSS67/1950,s.474:nDie
heuteherschendeLehresiehtdenZweckdesXII-Tafelsatzes4.2darin,denMiss-
brauchderHasugewaltzuunterdrücken,derdarinbesteht,dassderhartherzigeund
habgierigepaterfamiliasseinenSohndreimalzuGeldmachenwill”.OstatnioF.LONG-
CHAMPSDEBERIER,Nadużycieprawawświetlerzymskiegoprawaprywatnego,Wro-
cław2004,s.89in.;idem,Niektóreprzykładynadużyciaprawawrzymskimprawie
prywatnym:władzaojcowska,CPH53/2001,s.161-165.
10P.VOCI,Lineestorichedeldirittoereditarioromano.I.DalleoriginiaiSeveri,
ANRW2.14,Berlin-NewYork1982,s.392-448,podajedwapowodypowstania
emancipatiozwiązanezkoniecznościąopuszczeniadomu;jedentoudziałwrozdziale
ziemiwkoloniach,drugitorozwójhandluiudziałwnimosóbpodległychwładzy,co
miałowymagaćsamodzielnościizdolnościmajątkowej.J.F.GARDNER,Familyand
familiainRomanLawandLife…,op.cit.,s.9,uznajepierwszypowódzazasadny
izrozumiały,drugizawątpliwy.
