Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
MariaJanoszka
nego(miłośćpoligamiczna,homoseksualizm,kazirodztwo,sadyzm),
eksplorujepowieśćgotycka,przeciwstawiającjedominującejoficjalnie
racjonalnościiporządkowispołecznemu.DoświadczeniaerotyczneAl-
fonsaoscylująwokółtegowłaśniepołączeniamiłościisferypiekielnej,
erosithanatos.DemonizmpięknychMauretanekmajeszczedodatko-
wywymiar–usiłująoneprzywieśćbohateradokonwersjinaislam.
NakartachRękopisuAlfonswystępujewroliosobyskazanejna
nieustannepróbyrozszyfrowywaniawydarzeńwokółniegozachodzą-
cychiopowiadanychmuopowieści,którychsensyniezmiennieodnosi
doswejbiografii,słuszniezakładając,iżniesąmuoneprzytaczane
przypadkowo.wahaniepomiędzyracjonalnąwizjąświataazawierze-
niemNiesamowitemutworzypodstawowywymiarepistemologicznypo-
wieściPotockiego,łączącsięrównocześniezrefleksjąnadmetodami
floswajania”rzeczywistości,któranagleprzestałabyćjasnaiczytelna.
wfantastycesensustrictospotkaniezNiewytłumaczalnymnajczęściej
prowadzidopoważnychzmianosobowościowychbądźtragedii.Choroba
izałamaniepsychiczne,samobójstwolubśmierćnieustannietowarzyszą
ingerencjiistotspozategoświatawżyciebohaterów27.Szczególnieczę-
stymtematemjestzaśobłęd–ukształtowanawporządkuracjonalnym
jaźńtracisolidnepodstawy,naktórychdotejporysięwspierała;docho-
dzidorozpaduosobowości.Ówrozpadrozpoczynasięodrozpoznania
światajakomiejscanieracjonalnego,sterowanegoprzezniepoznawal-
ne,mrocznesiły.Fantastykaodkrywawięcprzepaść,nadktórąstaje
ludzkiumysłwmomenciezwątpieniawstałepodstawyrzeczywistości.
wtejperspektywieRękopisPotockiegofljestdziełemtranzytowym
pomiędzydwiemaepokami”28–graschematamitypowymidlagoty-
cyzmuświadczyoznajomościtegorodzajuliteraturyiświadomości
silnegojejstereotypizowaniapokilkudziesięciulatachpopularności
gatunku,natomiastpogłębienierefleksjinadsposobamiinterpreta-
cjirzeczywistościwsytuacjach,gdywydarzeniazaczynająprzybierać
postaćnadnaturalną,wyprzedzaosiągnięcia–międzyinnymiE.T.A.
Hoffmanna29–wwiwisekcjibohaterów30.Zapowiadajużrefleksjęfi-
27R.Caillois:Odbaśnido„science-fiction”ł,s.33.
28D.Triaire:Uwerturynarracyjnew„RękopisieznalezionymwSaragossie”.
w:F.Rosset,D.Triaire:ZWarszawydoSaragossył,s.206.
29ZHoffmannemporównywaliPotockiegokrytycyromantyczni,jakMichałBa-
lińskiiLucjanSiemieński,aZygmuntKrasińskiwliściedożonyokreśliłnawetRę-
kopismianemflfantastyczniejszegoodHoffmanna”(Z.Krasiński:Listydoróżnych
adresatów.Zebrał,oprac.iwstępempoprzedziłZ.Sudolski.T.I.warszawa1991,
s.514).
30ChoćtrudnodopatrywaćsięgłębokiejpsychologizacjipostaciAlfonsa,począt-
kowepartieutworukładąjednakznacznynacisknapsychicznedoświadczeniabo-
