Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
mężnychwojowników,głębokąfosęipotężnemurywarownenajeżoneśmiercionośnymipociskami,byzgodniezjegonazwą(sanskr.
‘niezwyciężony’)niktniemógłgopodbić.Wmieście,wśródukwieconychogrodówigajów,tuiówdziepoprzecinanychkrólewskimigościńcami,
wznosiłysięokazałerezydencjeipałacezbudowanezdrogiegokamienia.
E.W.
ALAKAstolicabogaskarbówKubery,wzniesionaprzezboskiegobudowniczegoWiśwakarmananazboczugóryKajlasywHimalajach.A.cieszy
sięsławąnajbogatszegomiastaświata.Wliteraturzeind.stanowiczęstywzórporównania,zwłaszczadlasiedzibgłównychbohaterów;np.
wRam.dostolicyKuberyprzyrównujesięzarównoAjodhję,jakiLankę.PięknyopisA.zawierasanskr.poematKalidasy
Meghaduta
(‘Obłok
posłańcem’,Vw.,strofy63-71).
A.T.
AMARAWATI(sanskr.‘siedzibanieśmiertelnych’)niebiańskakrainabogaIndry,zwanateżMiastemBogów(
dewa-pura).
Leżywpobliżugóry
Meru.Jesttopełneniezwykłegoprzepychumiastootysiącubramistupałacach.Zamieszkująjeistotyniebiańskie,bogowie,wieszczowie,
nimfy.Umarliprzebywajątudochwiliponownychnarodzinnaziemi;zwrot„wstępowaćdoAmarawati”toeufemistyczneokreślenieumierania.
B.Ś.
AMMANlubAmma,Ammal(tamil.‘matka,kobieta,bogini’)
1.Bóstwożeńskie,tamil.WielkaBogini,uosobieniesiłpłodności,dawczyniiprotektorkażycia;archetypwszystkichbogińdrawid.Południa
Indii.KultboginiwIndiachPłd.sięgaprawdopodobnieczasówneolitu,związanyjestzpierwszymosadnictwem,zpojawieniemsięspołeczności
rolniczych(por.Dewi,Kottrawaj).
2.Uramma–boginiwioskowa(tamil.
ur
‘wieś’i
amman
‘bogini’)–opiekunkawsi.Ludowypanteonpłd-ind.jestzdominowanyprzezbóstwa
żeńskie.Każdeosiedlemaswojąboginię–opiekunkę.Częstobogininiemaodrębnegoimienia(nazywanajestpoprostumateczką,boginią
–
amman,pidań),
akultjejograniczasiędojednejkonkretnejosady
.Naswymtereniewszakżeboginiposiadacałkowitąwładzę,obejmującą
wszystkieaspektyludzkiejegzystencji.Zapewniapłodnośćludziomizwierzętom,opiekujesięuprawami,sprowadzadeszcz,odpędzademony
izłemoce,chroniprzedchorobami,klęskami,zarazą.Wlokalnejmitologiibogińwioskowychdominująprzekształconemotywypuraniczne,
zwyklezkręguśiwaickiego,którewiążąa.zortodoksyjnympanteonemhinduskim.Wopowieściachdotyczącycha.częstopojawiasięznany
ogólnoind.motywMahiszasuramardini–boginizabijającejMahiszę(→Durga),demonaobawolejgłowie.Wmitacha.przedstawiasię,jako
wcielenieParwati,żonyienergii(
śakti)
Siwy
.Jednocześniea.postrzeganajest,jakodziewiczaboginiuosabiającapotencjałsiłpłodności.Wswej
świątyniprzebywasama,niemamężaanidzieci,zachowujeczystość,źródłoswejmocy(
anangu
).Naturaa.jestambiwalentna.Dlaswoich
wyznawcówjestprzyjaznaiopiekuńcza,zapewniaimdobrobytipomyślność.Gdysięgniewa,bywastraszliwainiepohamowana–sprowadza
klęski,choroby,śmierć.Przychylnośćboginimożnasobiezapewnićprzezustanowieniejejkultu,oddawanieczciiregularneskładanieofiar.
Niektóreboginieprzyjmująkrwaweofiary
.Jeślia.jestbóstwemspożywającympotrawybezmięsne,wówczaskrwaweofiaryodbierająwjej
imieniustrażnicy(
kawałdejwam).
Boginieznanesąpodrozmaitymiimionami.Stanowiągrupęniejednorodną,ichstatusizasięgkultujestzróżnicowany
.Niektóresąznane
iczczonepowszechnie,np.Durga,Kali,Marijamman.Kultinnychmazasięgregionalny,np.Isakkijamman(płd.Tamilnaduisąsiadująceznim
rejonyKerali),Draupadi(pin.prowincjeTamilnadu,płd.obszaryAndhryiKarnataki),Angalamman(środkowerejonyTamilandu),Paććajamman
(płn.-wsch.obszaryTamilnadu).Jeszczeinneniesąznanepozagranicamikonkretnejwioski.Podobnierzeczsięmazwyobrażeniamia.Bogini
jestczęstoprzedstawianaantropomorficznie.Zwyklemakilkaparrąk,wktórychtrzymarozmaiteatrybuty–najczęściejmiecz,trójząb,tarczę,
trzcinępirambu,bębenek,ściętągłowę,czasemarkan,konchę.Niekiedyobecnośća.symbolizujekamień(związekzziemią)lubtrójząb
zatkniętywziemi(symbolśiwaickiifalliczny).Bardzoczęstoa.przedstawiasięwpostaciozdobionegogałązkamidrzewanimlubmangowca,
dzbanazwodą,zwanego
kumbam
lub
karaham
symbolizującegołono.Dzbantenobnosisięwprocesji(
urwałam
)podczasdorocznych
obchodówwświątynia.
3.A.jakoprzyrostekoznaczeniu‘bogini,pani’dodajesiędoimionwszystkichbogiń,takżetych,którewywodząsięzkręguortodoksyjnego
hinduzimu,np.Parwatijamman.
J.K.
AMRYTA(sanskr.‘nieśmiertelny’)nektarnieśmiertelności,napójbogów,ind.odpowiednikambrozji.JużwRWa.utożsamianozsomą,
weposachipuranachobaterminytraktowanowymiennie.Różnicapolegaprzedewszystkimnatym,żea.jestniebiańskimeliksirem,somazaś
napojemspożywanymiofiarowywanymbogomprzezofiarnikówwtrakcierytualnychlibacji.A.jestnapojembogów,somazaśeliksirem
pochodzącymzniebiosiprzynoszącymnieśmiertelnośćnaziemi.Mitowydobywaniuzaginioneja.zdnaoceanu(→amrytamanthana)należy
donajpopularniejszychwątkówwpowed.kulturzehinduskiej.Innypowed.mit,równiepopularny,opisujekradzieża.przezGarudę.Jegowed.
wersjamówiozdobyciusomyprzezorłaIndry.
B.J.K
AMRYTAMANTHANA(sanskr.‘bełtanie’lub‘ubijanie[oceanuwceluuzyskania]amryty’).Nadługoprzedwłaściwąkreacjąświatabogowie
częstotoczyliwojnyzasurami,leczniemogliichpokonać,albowiemichprzeciwnikombyłaznanaumiejętnośćwskrzeszaniazmarłych.
Koniecznestałosięwydobycieamrytyzagubionejwczasiepotopuzdnaoceanuprawód.Wisznuporadziłbogom,abyzawarlipokójiwspólnie
zasuramiubijaliocean,dziękiczemuwydobędązniegoamrytę,niczymśmietanęzmleka.Obiestronymiałypodzielićsiępopołowie
wydobytymnektarem.WprzedsięwzięciutymposłużylisięgórąMandarajakomątwą,którąpostawilinagrzbieciepotężnegokrólażółwi.
WokółgóryowinęliwężaWasukiego.Bogowiechwycilizaogon,asurowiezaśzałebiciągnącnaprzemiankusobie,rozpoczęliubijanie.
Niespodziewanie,zamiastamryty,jakoniezamierzonyproduktubocznypojawiłasięstraszliwatrucizna
kalakuta,
którąpołknąłSiwa,aby
ratowaćświat(innewersjemitupodają,żetruciznabyłaostatnimproduktemprocesuubijania).Następniezaczęłosięwyłaniaćnapowierzchnię
czternaścieklejnotów(
ćaturdaśaratna
):Księżyc;Paridźata;Ajrawata–słońzczteremakłami,zabranypóźniejprzezIndrędonieba;
KamadhenuSurabhi;MadalubSura–bogininapojówalkoholowych;Kalpawryksza;Rambha–pięknanimfaniebiańska(apsara),później
mieszkankaniebaIndry;Uććhajśrawas–białykoń,równieżzabranyprzezIndrę;Lakszmi;Śankha–konchazwycięstwa,któraprzypadła
wudzialeWisznu;Gada–maczuga(buława)icudownyłukprzeznaczonedlaWisznu;Kaustubha;nakońcuDhanwantariniosącywrękach
naczyniezamrytą.Początkowoasurowiepochwyciliupragnionyeliksir,niemajączamiarudzielićsięnimzbogami.WówczasWisznu,
przemienionywpięknąkobietę,zabrałasuromamrytę,zanimzdążylijejskosztować.Tylkojednemuznich,Rahu,udałosiępodstępem
spróbowaćnapoju.
B.J.K.
ANANGU(tamil.‘ból,cierpienie,pożądanie,bogini,mieszkankanieba’,rodzajdemonicznegotańca)świętasiła,podstawowyelementsfery
sakralnejstarożytnychTamilów,mieszkańcówPołudniaIndii.A.jestimmanentną,bezosobowąsiłąoambiwalentnymcharakterze(zbliżona
dopolinezyjskiej
mana).
Jestpotencjalnieszkodliwa,wroga,kontaktzniąmożebyćniebezpieczny
.Objętakontrolą,działadobroczynnie,
przynosipomyślność,jestostojąładuiporządku.WgwierzeńdawnychTamilówsiedliskiema.mogąbyćmiejsca,przedmioty,ludzie.Często
a.przebywawmiejscachnaturalnych,takichjakzbiornikiwodne,górskieszczytyistoki;gromadzisięteżprzywejściachdodomów,fortów,
naklepisku,napolubitwy
.A.mająniektórezwierzęta(słoń,wąż)iprzedmioty(np.bębnywojenne–związanezosobąkróla).A.jestatrybutem
bogów(Muruhana,Tirumala),aprzedewszystkimbogini(
amman
).Siłaa.związanajestwyraźniezkultamipłodności,zezdolnościami
rozrodczymi,zżeńskąenergiąseksualną.Kobietęuważasięzasiedliskoa.–siłauaktywniasięwmomencieosiągnięciaprzezniądojrzałości
płciowej.A.gromadzisięukobietwmiejscachowyraźnejsymboliceseksualnej–wewłosach,piersiach,biodrach(por.Draupadi,Kannahi-
Pattini,Minakszi).Dobroczynnedziałaniea.przynosiwtedy,gdysiędokonujepołączeniepierwiastkamęskiegoiżeńskiegowakcieseksualnym.
Siłaa.mapewnecechyzbieżnezpojęciem
śakti
(Dewi).
J.K.
