Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ANANTA(sanskr.‛bezkresny’)epitetkosmicznegowężaSeszy,naktórymspoczywauśpionyWisznu,gdytrwanocBrahmána(→juga).Imię
toużywanejestniekiedywodniesieniudosamegoWisznu.
A.P.M.
ANGIRASnazwagrupyczyklasyistotnadludzkich,synównieba,nazywanychprzezpiewcówRWOjcami.Pierwotniebylikapłanami
–brahmānami(przypis1dohasłaBryhaspati),którzydziękiofierzeuzyskalinieśmiertelnośćiprzyjaźńIndry.ZbogiemtymA.sąściślezwiązani
–zwłaszczawmicieootwarciuczyrozbiciupieczaryWali(→Wrytra)iuwolnieniuukrytychkrów(czywód);ituwczasiewalkizWrytrą
A.śpiewemichwalbamipomagaliIndrzewdokonaniuwielkichczynów.ŚpiewA.–towarzyszącykrólowibogówtakżepodczasinnychdzieł
kosmogonicznych(rozciąganiaziemi,zaprowadzaniaświatłościiprzepędzaniamroków)–jesttakcharakterystyczny,żesiędonichprzyrównuje
śpiewającychMarutów.NierazzresztąsammagicznyśpiewA.wystarczadodokonaniaczynówwymienionychwcyklumitówoWali.
WgniektórychwersjiA.,sami,bezIndry(iBryhaspatiego)rozbijająskałę,znajdująkrowyiświatło.Już,jakotowarzyszeIndrypomagają
wysłanniczcebogówSaramiewodnalezieniukrówibogactwukrywanychprzezskąpcówzwanychPani.Owoodnajdywanie(krów,bogactw,
światła)jestteżichcechącharakterystyczną.BryhaspatiodnajdującyiwypędzającykrowymaprzydomekAngirasa(Angirasowy,czy
Angirasowic)albowprostzwiesięA.MianotonosijednakprzedewszystkimAgni,nazywany„najstarszymzA.”albo„najdoskonalszymzA.”
(
angirastama
),jegoteż,ukrytegowdrzewie,odnajdująA.
Wmitologiipowed.(pojedynczy)Angirasjestjednymz7wielkichwieszczów.Zwiesięgokapłanembogówipanemofiar.
A.Ł.
ANIRUDDHA(sanskr.‛niepowstrzymany’)jedenzbohaterówMbh,synPradjumnyiwnukKrysznyiRukmini,mążSubhadry
.Najbardziejjest
znanyzmiłosnegowątkuwBhP
.Usza,córkaBany,władcydajtiówujrzałagoweśnieizakochałasięwnimbezpamięci.Jejprzyjaciółka
dowiedziałasię,kimjestmłodzieniec,któryoczarowałksiężniczkę,isprowadziłagodojejkomnatczarodziejskimsposobem.Sprawawyszła
najaw,gdyUszazaszławciążę.A.wprawdziepokonałstrażników,leczpojmałgosamBanamagicznąpętlązwęży.Wybuchławalka,wktórej
wzięliudziałprzybylinapomocKryszna,BalaramaiPradjumna.BaniepomagaliSiwa,któregobyłczcicielem,iSkanda,Banazostałpokonany,
A.zaśwróciłdoDwarakiwrazzUszą.
Wmitologiibeng.UszaiA.jeszczerazzstąpilinaziemięwpostaciBehuliiLakhai,byrozsławićboginięwężówManasę.
B.G.
ANNAPURNA(sanskr.‘obfitującawpokarm’)aspektParwati(Dewi),małżonkiSiwyczczonejzpowodumocyobdarzaniapożywieniem.A.jest
popularnymbóstwemdomowym.Uważasię,żetemu,ktoszczerzeczciDewijakoA.,nigdyniezabraknieryżu.
Śiwajakoascetautrzymywałswojąrodzinęzżebraniny
.Pewnegodnia,zpowoduzażyciazbytdużejdawkinarkotycznychziół,niebyłwstanie
wyruszyćnaswójzwykłyobchód.Tymczasemwdomuniebyłojużnicdojedzenia.NastępnegodniaParwati,mającdosyćżyciaubokumęża,
którynieprzejawiałżadnejtroskiorodzinę,zabraładzieci,GaneśęiSkandę,iwyruszyładodomuswegoojca,Himawanta.Podrodzejednak
spotkaławieszczaNaradę,którychcącpogodzićboskąparę,przypomniałParwatizaletyjejmężainakłoniłdopowrotu.Poradziłrównież,aby
ubiegającŚiwę,udałasiędotychdomów,wktórychonzwykleżebrze.ParwatiposłuchałaNarady,wskutekczegoŚiwawróciłdodomu
zniczym,alenaproguprzywitałagomałżonkaobfitościąpożywienia.UradowanyŚiwaprzycisnąłParwatidopiersitakmocno,żestalisię
jednymciałem.ParwatikarmiącaswegomężaznanajestjakoA.,podczasgdyŚiwazłączonyzeswąmałżonkątoArdhanariśwara.
A.przedstawianajest,jakoboginistojącanalotosielubsiedzącanatronie.Wjednejręcetrzymamiseczkęzryżem,wdrugiejłyżkę.Śiwajako
żebrak,przyjmujeodniejjałmużnęwpostaciryżu.
A.P.M.
ANŚA(sanskr.‘część’lub‘przydzielacz’bóstwozgrupyAditjów,uosobieniehojności.
A.Ł.
ANTARIKSZA(sanskr.‘widzianywewnątrz’lub‘to,cosięznajdujewśrodku).Odczasówwed.oznaczaprzestwórpośrednipomiędzyziemią
aprzestrzeniągwiezdną.Strefaprzedstawianaw,RWjakopełnachmurimgieł,wodnistaiciemna.Dzielisięzazwyczajnatrzywarstwy,
zktórychtylkodwienajniższedostępnesąludzkiemuwzrokowi.Trzecia,najwyższa,należydoWisznuijestsiedzibąwód(apas)orazSomy,tam
teżjest„wyciosywanyˮboskiAgni.A.dzielonarównieżbyłanadwieczęści:niższą–przyziemną,orazwyższą–niebiańską.Zarównoprzy
podzialenatrzy,jakinadwiestrefy,najwyższaznichjestnajbliższymodpowiednikiem„niebaˮzamieszkiwanegoprzezboskieistoty
hinduskiegopanteonu.
B.J.K.
APAS(sanskr.1.mn.‘wody’)siłykosmiczne,wktórychznajdujesięzarodekżycia.Swoimzasięgiemobejmująwszystkietrzysferyświata:
niebiańską,powietrznąiziemną.JakosiłypowietrznesąsiedzibąlubkryjówkąAgniego,zwanegorównieżpotomkiemwód(ApamNapat).
PowiązanesąrównieżzSomą.RWpoświęcaimwcałości4hymny,wktórychokreślasięa,„boginiami”podążającymidrogąbogów,„matkami”
lub„młodymiżonami”.Indrauwolniłjezniewoliiwyżłobiłdlanichgromemkoryta,którymizmierzająkumorzu–swojemucelowi.Zawsze
wykonująrozkazyIndry,choćwniektórychmiejscachwspominasię,żeichwładcąjestSawitar.Wświecieniebiańskimprzebywająpośród
bogów,międzysiedzibąMitryiWaruny,wpobliżusłońca.UczestnicząwceremoniachofiarnychzasiadającwrazzAgnimnaściółceofiarnej
iobdarowującofiarnikówwszelkimdobrem:zdrowiem,siłą,anawetnieśmiertelnością.Wa.zamieszkujeWaruna–władcawódkosmosu.Stąd
obserwujedobreizłeuczynkiludzi.Wodymająwłaściwościuzdrawiająceioczyszczające.Zmywająwszelkąskazęmoralną.Ichmleko,(jako
matek)zmieszanezmiodemdajepotężnąsiłęrównątej,jakąsięuzyskujedziękipiciusomy.Naziemiichbezpośredniąmanifestacjąsąrzeki,
zwłaszczaPięciorzecza(wed.Siedmiorzecze–
saptasindhawas
)naobszarzeobecnegoPendźabu.
B.J.K
APSARASnazwaistotpółboskichpłciżeńskiej,wieczniemłodychipięknych,zamieszkującychniebo,aleczęstoschodzącychnaziemię,gdzie
najchętniejprzebywająnabrzegachjeziorczyrzek;pewnymicechamiprzypominająonegreckienimfy.
Wmitologiiwed.a.związanebyłygłówniezwodami,zarównoziemskimi,jakipowietrznymi(mgłą,chmurami,deszczem).Mogłyszkodzić
ludziom,m.in.zsyłającnanichobłęd,zwłaszczamiłosny;wAWznajdujemyzaklęciamającechronićprzedichmocą.Towarzyszyły,jakożony
czykochankigandharwomirazemznimipatronowałyhazardowejgrzewkości.WśródnichnajwiększąsławącieszyłasięUrwaśi,która
obdarzyłaswąmiłościąśmiertelnegokrólaPururawasa;wzmiankioniejspotykamyjużwRW.
Wokresiepóźniejszymnaturairolaa.częściowosięzmieniają.Stająsięoneprzedewszystkimdworkamibogów.Szczególniesłużąkrólowi
bogówIndrze,atakżebogubogactwaKuberze.Pełniąfunkcjęniebiańskichtancerek,zabawiającychbogówpląsamiprzymuzycegandharwów
ikinnarów.Pozostająpartnerkamigandharwów,alejednocześniespełniająwniebiepowinnościkurtyzan.MiłosneigraszkiznimiwrajuIndry
stanowiąpośmiertnąnagrodęziemskichwojowników,którzypadliwbojuokrycichwałą.Nadpolamibitewunosząsię,więcwpowietrzutłumy
a.,zpodnieceniemobserwującychprzebiegzmagańirzucającychsięjednaprzezdrugąnaciałapoległychbohaterów,abyosobiściezabierać
ichduszedonieba.Niekiedya.zstępująnaziemięiwdająsięwromanseczyzawierająmałżeństwazpociągającymiichśmiertelnikami.Takie
związkinaogółdlajednejlubdlaobydwustronkończąsiętragedią:prędzej,bowiemczypóźniejbądźtozpowoduwłasnejniestałości,bądź
nawezwaniebogówa.zostawiająswoichziemskichukochanychipowracajądonieba.Gdyjakiśdemonlubwieszczzbytdługopraktykuje
powiększającąjegomocsurowąascezę,zaniepokojenibogowie(najczęściejIndrawobawieprzedutratątronu)wysyłająjednąlubkilkaa.,aby
spróbowałygopowstrzymać.Mało,ktojestwstanieoprzećsiętymkusicielkom,zazwyczaj,więcodnosząonesukces:uwodządemonaczy
wieszczaalboprzynajmniejwzbudzająwnimżądzę,doprowadzającągodowytryskunasienia.Czasamijednakzadanieokazujesiędla
a.zatrudneiichwysiłkispełzająnaniczym;nadomiarzłegorozgniewanyascetamożejewtedyobrzucićklątwą.A.odznaczająsiębrakiem
uczućmacierzyńskich;zrodzonezkolejnychzwiązkówpotomstwopowierzająopieceojcówlubpoprostuporzucają(→Śakuntala).
