Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.K
AŚWINOWIE(sanskr.
aświn
‚posiadaczkoni,związanyzkońmi’;wyrazutegoużywasiętylkowliczbiepodwójnej:Aświna,Aświnau)imiępary
niebiańskichbraci-bliźniąt,bogówzwiązanychzeświatłością.NależądonajpopularniejszychbóstwpanteonuWedy(głównieRW).
A.sąmłodzieńczy,piękniipromienni.Choćmłodzi,sąstarzy
.Nierozłącznibracia,silni,ruchliwi,szybcyjakmyśl,przybierająrozmaitekształty
.
TakjakSawitarzezłotem,A.sązwiązanizmiodem,równieżpitnym;ichciałomabarwęmiodową,podobniejakrydwan,zwanymiodonośnym.
Nazywasięichmiłośnikamimioduimiodopijcami.Toonidająpszczołommiód.Miodowąrózgąskrapiająofiaręiczciciela.Podobniejednakjak
innibogowielubiąteżsomę.RydwanA.jestcałyzezłotaiprzypominasłońce,poruszasięlekko,szybciejniżmyśl.Ciągnągokonielubczęściej
ptaki(łabędzieluborły).PojazdemtymA.codziennieobjeżdżająnieboiziemię.Porąichpojawianiasięnaniebiejestwczesnybrzask.Wtedy
tozaprzęgająrydwan.BudziichUszas.JakobóstwaporankaA.rozpędzająciemność.Takżeichpochodzenieiparantelezdradzajązwiązek
zjasnościąiświatłem.Sąpotomkami(jasnego)Nieba(
diwonapata)
–choćgdzieindziejsięichnazywaSindhumatarau(‚mającymizamatkę
Sindhu’–rzekęluboceanwódniebiańskich?)lubsynamiWiwaswantaiSaranju,córkiTwasztara.SiostrąA.jestUszas.Jakomęskiebóstwa
światłościporannejczęstosiępojawiająwtowarzystwiebóstważeńskiegozwanegoSurjalub‚córkasłońca’(
sureduhitar).
Surjajestwspólną
małżonkąA.irazemznimiwsiadanarydwan;inaczejrelacjęmiędzyA.aSurjąprzedstawiapóźnysłynnyhymnweselny(RWX85,którego
mantrdodziśsięużywawhinduskimrytualezaślubinowym),gdzieA.występują,jakodrużbowieSurji.A.prosisię,byzawieźlipannęmłodą
dodomuoblubieńcaibyobdarzylijąpłodnością.Dali,bowiemmężastarejpannieiznaleźliżonędlajednegozeswychprotegowanych.
Te„usługimatrymonialne”A.tojednaktylkomarginesichdobroczynnejdziałalności.
WRWA.pojawiająsięprzedewszystkim,jakobóstwapomagającewbiedzieiocalająceodnieszczęść.Specjalnościąichjestratowanie
rozbitkówitonących.PomocA.macharakterpokojowy,niemieszająsiędobitew(inaczejniżnp.Indra,którywspieraczynniewalczących).
A.sąteżboskimilekarzami:lecząchorobyzapomocąniebiańskichmedykamentów,przywracająwzrokślepcom–sąteżichprzewodnikami.
JakolekarzebogówiStróżenieśmiertelnościodsuwająśmierćodczcicieli.Sąnietylkopomocnikami,lekarzamiicudotwórcami,lecztakże
dawcamidługowiecznościiwszelkiejpomyślności.WRWwspominasięwielelegendodobroczynnejdziałalnościA.Pozaznanymmitem
oprzywróceniumłodościĆjawanie,najbardziejbodajsławionymwstarszejliteraturzewed.czynemA.jesturatowanieBhudźjuporzuconego
pośródoceanu;A.wyciągnęligozwódizabralinaswójstatekostuwiosłach.Wandanęznówwydostalizjamy,wktórejleżałjakmartwy,
iprzywróciliświatłościsłonecznej.WieszczowiAtriemuwrzuconemudodołu,wktórympłonąłogień,A.pomoglisięwydobyć,przynieśli
muochłodzenieinapójpokrzepiającyiprzywrócilimłodzieńcząsiłę.Rydźraświe,oślepionemuprzezojcairzuconemunapożarciewilkom,
naprośbęwilczycyprzywróciliwzrok.Wiśpali,którapostradałanogę,dalimetalową(
ajasa
‘spiż’lub‘żelazo’)protezę.Wzruszającajest
wzmiankaoprzepiórce,którąA.uratowalizpaszczywilka.
A.majądwacharakterystyczneprzydomki:
dasra
‘cudowni,niezwykli’i
nasatja
–wgtradycyjnejinterpretacji:‘nie-nieprawdziwi’(
na-a-
satja
),tzn.‘prawdziwi’;etymologianaukowałączytenwyrazzczasownikiem
nas
‘zbliżaćsię,przybywać[zpomocą]’itłumaczy:‘leczący,
ratujący’.A.mająbliskieodpowiednikiwmitologiachinnychludówieur.,przedewszystkimGreków(Dioskurowie)orazBałtów(wludowej
mitologiiłot.).Wpóźniejszejmitologiiind.A.sąpostaciamicałkiempodrzędnymi,m.in.ojcamidwuPandawów–synówMadri–Nakuli
iSahadewy.
A.Ł.
AWATARA(sanskr.‘zstąpienie,zejście,zniebazstąpienie’)inkarnacja,wcielenie,zstąpieniebóstwa(znieba)naziemięwpostaciistoty
śmiertelnej(człowieka,zwierzęciabądźhybrydy–napołyczłowieka,napołyzwierzęcia)„dlaochrony[ludzi]dobrych,zgubyzłoczyńcóworaz
dlaumocnieniaładu[czy:normy(
dharma
)]”(BhGIV8).Owaingerencjaboskawsprawyświatadokonujesięwkażdymwiekuistnieniaświata
(
juga
),wtedy,gdy„ładupada,awznosisięnieład”(tamżeIV7).
Początkikoncepcjia.sięgająWedy;wbrahmanachnp.bóg-stwórcaPradźapatiprzybierapostaćdzikalubżółwia.Weposiemówisię
oa.różnychbóstw(np.Brahmanawpostaciryby-apotop).Klasycznakoncepcjaidoktrynaa.wiążesięjednakprzedewszystkimzWisznu.
Ostatecznieformujesięonadośćpóźno,wpuranach.Choćniema„kanonicznej”liczbya.iwposzczególnychtekstachjeopisujących
występująróżnice,najważniejszych,najczęściejwymienianychzniebazstąpieńWisznujest10.
1.Ryba(
matsja
)–pierwotniemitorybieratującejpraojcaludzkościpodczaspotopuniebyłzwiązanyzWisznu(→potop).
2.Żółw(kurma).Opowieśćobóstwieprzybierającympostaćżółwiapochodzizepokiwed.WbrahmanachPradźapatijakożółwstwarzaistoty
(→Kaśjapa).
