Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
odmówiłzdecydowanieprzyjęciatronu.PośmierciDaśarathyBh.dopełniłobrzędówpogrzebowych,poczymwyruszyłdoĆitrakuty,gdzie
przebywałnawygnaniuRama,byzgodnieztradycjąprzekazaćmukoronęjakopierworodnemuisprowadzićgozpowrotemdoAjodhji;sam
zaśzamierzałpozostaćnawygnaniuzamiastRamy.KiedyjednakRama,chcącuczynićzadośćwoliojcanawetpojegośmierci,niezgodziłsię
napowrót,Bh.przeniósłsięnaczasnieobecnościRamydomałejwioskiNandigramawpobliżuAjodhji;tampodbaldachimemumieściłzłote
sandałyRamyiwjegoimieniusprawowałwładzęwkrólestwie,żyjącjakasceta.KiedyRamapozwycięskiejwojniezRawanąizakończeniu
okresuwygnaniapowróciłdoAjodhji,Bh.okazałniekłamanąradośćizwróciłmukrólestwo,któregobogactwapomnożyłwtymczasie
dziesięciokrotnie.WpóźniejszymczasieBh.wrazzwujemJudhadźitempodbiłkrólestwoGandharwanadIndusem,któregowładcamiuczynił
swoichdwóchsynów:TakszęiPuszkalę.PorazdrugiodmówiłprzejęciarządówwAjodhji,kiedyRama,pogrążonywsmutkupoodejściu
Lakszmanydoniebios,zdecydowałsiępójśćwjegoślady.Bh.powróciłwtedywrazzRamąiŚatrughnądoświatabogów.
E.W.
BHARATA(2)synDuszjantyiŚakuntali,urodzonywpustelniKanwy,potężnykrólzdynastiiksiężycowejsłynnyzlicznychpodbojów,gorliwy
wskładaniuofiar.PodporządkowałsobiecałeIndie.JegopotomkiemwdziewiątympokoleniubyłKuru,wczternastymzaśSantanu.Miałonsyna
Wićitrawirję,któryzmarłwdzieciństwie,pozostawiającdwiewdowy
.PoślubiłjezgodniezprawemlewiratubratWićitrawirjiKrysznaWajpajana
ispłodziłznimidwóchsynów:DhrytarasztręiPandu.IchpotomkamibylikolejnoKaurawowieiPandawowie–bohaterowieMbh.Tytułtejepopei
‘wielka[opowieśćowalce]Bha-ratów’nawiązujedowspólnegoprzodkaobuwalczącychstron.NiekiedypotomkamiBh.nazywasiętylko
Pandawów.
E.W.
BHIMA(sanskr.‘straszny,groźny’)lubBhimasena(sanskr.‘posiadaczgroźnegowojska’[lub]‘pocisku’)jedenzPandawów,synKuntii–
defacto
–Waju;Bh.uosabiacechyswegoojca:jestogromniesilny,gwałtowny,niepohamowanyiłatwowpadawgniew.Tewłaściwościorazmściwość,
chełpliwośćiswoistyrubasznyzmysłhumoruróżniągowyraźnieodrodzonychbraci:ostrożnego,przebiegłegoiświętoszkowategoJudhiszthiry
orazrycerskiego,szlachetnegoArdźuny,iczyniąjedynymbodaj–obokKrysznyDraupadi–prawdziwymbohateremepickim.Toon,bowiem
iDraupadiwydająsiępełnokrwistymipostaciamipierwotnychherosówożywionychgwałtownyminamiętnościamiisąchybanajbliżsisobie
uczuciowoiumysłowo.NawidokzniewagizadanejDraupadiprzezsynówDhrytarasztryBh.ślubujezemstędręczycielom–idotrzymuje
obietnicy:pokonawszywpojedynkunamaczugiDurjodhanęłamiemubiodroiodrąbawszygłowęDuhśasaniepijejegokrew.Draupaditeż
miłujenaprawdęchybatylkoBh.,uważającgozaprawdziwegomężczyznę,izarzucaniemęskośćJudhiszthirze.
Pełenniewyżytejenergii,szukającyzaczepkiizwady,złośliwiewyśmiewającyiznieważającyprzeciwników,wyzbytywszelkiejrycerskości,Bh.
prowokujeirozpalakonflikty,mającniemałyudziałwrozpętaniuwielkiejwojnynaKurukszetrze.Jesttypemwojownikaprymitywnego,niemal
nieposługujesię„cywilizowanymi”rodzajamioręża,takimjakłukczymiecz.Broniąjegojestmaczugalubdrzewowyrwanezziemi.Siłą,
olbrzymimwzrostemiżarłocznością,którejzawdzięczaprzydomekWrykodara(‘wilkobrzuchy’)Bh.przypominaIndrę;takjakówbógwalczy
zarównozistotamidemonicznymi(
rakszasa),
zabijającHidimbęiDźatasuręczyrozrywającludożerczegoBakę,jakizludźmi,pokonującm.in.
tyrańskiegoopresora,królaMagadhy(obecnieBihar),DźarasandhęiporywaczaDraupadi,władcękrainySindhuDźajadrathę.
A.Ł.
BHISZMA(sanskr.‘straszliwy,przerażający’)jedenznajwiększychbohaterówMbh,któregowłaściweimiębrzmiałoDewarata(‘danyprzez
bogów’,jakpol.‘Bogdan’),byłnajstarszymsyneminastępcątronukrólaSantanuzdynastiiksiężycowej,dziadaPanduiDhrytarasztry;matką
jegobyłaboginiGanga.Gdywładcanastarośćzakochałsięwpięknejcórcerybaka,aojciecdziewczynyzgadzałsięnajejzamęścietylkopod
warunkiem,żejegownukzostaniekrólem,Dewarata,abydogodzićswemuojcuŚantanu,zrzekłsięprawdotronuiuroczyścieślubował
bezżenność.Wyrzeczeniesięposiadaniapotomstwa(zwłaszczamęskiego)było–ijestdodziś–dlahindusówtakstrasznympoświęceniem,
żecnotliwemusynowiŚantanunadanoprzydomekBhiszmy.PośmierciojcaBh.pełniłfunkcjeregentaiopiekunasłabych–fizycznieimoralnie
–braciprzyrodnich,ichsynów,PanduiDhrytarasztry,orazpotomkówtychostatnich–PandawówiKaurawów,którychbyłwychowawcą
inauczycielem.Jakoszanowanyimiłowanydziad(
pitamaha
)usiłowałzałagodzićspórmiędzyswymiwychowankamiiniedopuścićdowybuchu
konfliktuzbrojnego.Gdyjednakdoszłodowojny,stanąłpostronieKaurawów,obejmującdowództwoicharmii.Dziękiogromnemumęstwu,
mądrościidoświadczeniuBh.wojskoKaurawówbyłoniepokonane,niktteżniemógłdorównaćwpojedynkuwielkiemubohaterowi.Wówczas
Pandawowie–zaporadąKryszny–wiedzącotym,żeBh.ślubowałniedotknąćkobiety,wystawiliprzeciwniemuwojownika,którysięurodził
kobietą,adopieropóźniejstałmężczyzną,ikryjącsięzajegoplecamizaatakowaliprzywódcęwrogiejarmii.ArdźunazniszczyłbrońBh.itak
naszpikowałstrzałamiciałonauczyciela,żeutworzyłyonesłynne„łożezestrzał”(
śaraśajja);
nałożutymBh.–korzystajączprzyznanego
muprzezbogówprzywilejuwyborumomentuśmierci–wyczekiwałpoczątkujasnejpołowyroku(
uttarajana;
→Appendix:kalendarzindyjski),
udzielająctymczasempojednanymznimzwycięskimPandawompouczeńzdziedzinyfilozofiiidharmy.Umarłpo58dniachopłakiwanyprzez
wszystkich.
Bh.stanowi,obokKarny,ideałbohaterskiego,mądrego,wielkodusznego,bezinteresownego,sprawiedliwegoihumanitarnegorycerza,ostro
kontrastującyzpodstępnością,fałszem,okrucieństwemiamoralnością–cechami,którecharakteryzująwieluinnych„bohaterów”epickich,
zwłaszcza–przynajmniejwMbh–„boskiego”Krysznę.
A.Ł.
BHOGAWATI(sanskr.‘obfitującawrozkosze’)stolicaNagaloki,królestwawęży(
naga
)znajdującegosięwpodziemnejkrainie,zwanejPatalą.
Zbudowanazklejnotówistąduważanazanajbogatszemiastowszystkichświatów.Takiobrazsiedzibywężypowstałzprzekonania,
żestworzeniateposiadająbezcenneskarby,zazdrośnieskrywaneprzedludźmi.
A.R.M.
BHRYGU(sanskr.‘płonący,świetlisty’)odczasówwed.imięnatchnionegopoety,jednegozsiedmiuwielkichwieszczów(
maharszi
)nazywanych
bogaminaziemi(
mahidewa).
BliskozwiązanyzAngirasami(
bhrygwangiras
).Pierwotnietymmianemokreślanoklasęistotpółboskich,ściśle
związanychzrozniecaniemognia,strażnikówognianiebianskiego,którzyprzekazaligoludziom.Oznaczarównieżródkapłanów-ofiarników
(Bhargawa),wywodzącysięodprotoplastyimieniemBh.,któryustanowiłnaziemiskładanieofiarwogniu.Bhargawowiebylikapłanami
(
purohita)
dajtjóworazdanawów–hinduskichgigantów,aponadtomistrzamisztukikołodziejskiej.Zichroduwywodząsięm.in.takiepostacie
jak:Ćjawana,Dźamadagni,ParaśuramaiWalmiki.Dostępowalizaszczytupiciasomywspólniez33wed.bogami.
TekstypodająróżnewersjepochodzeniaBh.WgjednejzrodziłsięznasieniaPradźapatiego,alebyładoptowanyiwychowywanyprzez
Warunę,wginnejnarodziłsięzognia(
pawaka
‛oczyszczający’)podczasofiaryskładanejprzezWarunę,awgjeszczeinnejjegoojcembyłManu.
ŻonąBh.byłaKhjati(dosł.‛wypowiedź,opinia,pogląd’),córkaDakszy
.ZmałżeństwategonarodziłasięboginiLakszmi.Bh.,podobniejakinni
wieszczowie,odznaczałsięogromnąsiłą.ZapomocąklątwyzamieniaNahuszęwwężaistrącazniebios.PrzeklinarównieżbogaWisznu,który
ściąłgłowęjegożonyPulomyzato,żeudzieliłaschronieniapokonanymprzezbogówasurom.Wisznumusipotemsiedmiokrotnierodzićsię
wśródśmiertelników.KlątwęrzucarównieżnaAgniego,któryujawniłimięPulomyzakochanemuwniejdemonowi.Agnizostajeskazany
zatonapożeraniewszystkiego,conapotka.PuranyprzypisująBh.wywyższeniejednegozbogówtrimurti,Wisznu,nadinnychbogówtylko,
dlatego,żepozostalidwaj,ŚiwaiBrahman,nieokazaliwieszczowinależnegoszacunku.
JednymzsynówBh.byłŚukra(‛lśniącyjasny’),nauczycielikapłan-ofiarnikasurów,posiadającymocwkrzeszaniazmarłych.Dziękiniemu
asurowieniewiedzieli,cotośmierć.
B.J.K.
BHUTA(dosł.‛ten,copowstał;powstały’lub‛ten,cobył;istniał;były’)ogólneokreślenieistotnależącychdoświatawidzialnego
iniewidzialnego.Znaczenieterminuewoluowałoodczasówwed.,pierwotnieodnoszącsiędowszystkichistotboskich,półboskich,duchów,
demonów,elementówprzyrody,zjawiskatmosferycznychitp.składnikówrzeczywistościpostrzegalnejimitologicznej.Literaturaepickazawęża
określeniedokategoriiistotzbliżonychdoduchówidemonów.Zazwyczajsątozłeduchyludzi,którzyzginęliśmierciątragicznąprzedwłaściwą
porą(wwypadku,wwynikusamobójstwalubkaryśmierci),orazwszystkichtych,zaktórychnieodprawionoodpowiednichrytówpośmiertnych
