Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
OdpowiedziećByciu.OdpowiedziećInnemu
skiegoschematu:ngdyniepytająmnie,wiem;gdypytająmnie,niewiem”-na-
rzucasięmyśleniujakzadanie.
Powyższepytanianiezostałyzatemzamierzonejakozwyczajowaretoryka
towarzyszącawprowadzeniuczytelnikawznanyilubiany,azatembezpieczny
temat.Czywistociebowiemrelacjamiędzywolnościąaodpowiedzialnością
stanowitematznany,nawskrośjużprzenikniętyprzezmyślenie?Abstrahując
nawetcałkowicieodabsolutniepodstawowejkwestii:pókiczłowieka,pótyjego
zapytywaniaojegowolność,jegoodpowiedzialność,oludzkąpowinność-czy
rzeczywiściefilozofiajakotakauporałasięzzadaniemprzemyśleniatychpojęć,
jakizrównieistotnymzadaniemprzemyśleniarelacjimiędzynimi?
Napozórtakwłaśniesięstało.Pojęciawolnościiodpowiedzialnościnależą
przecieżpospołudokanonicznegosłownikaetyki,zajmująteżpoczesnemiejsce
wdebaciepublicznej.Niewygasłajeszczekarierapojęciawolności,równiejak
wzrastająca(przynajmniejwśródfilozofów)popularnośćpojęciaodpowiedzial-
nościzdająsięmożejużuzaraniarozpraszaćobawyostanwspółczesnejświa-
domościmoralnej;pozwalająmożenawetsądzić,żefilozoficznaantropologia
naszychczasówopartajestnaażdwóchsolidnychfilarach.
Czyżniejesttojednaktylkonaiwnakonstrukcja,odzwierciedlającafaktycz-
nąseparacjętychpojęćwobrębiedominującegodzisiajrozumienia?Wistocie
mamytudoczynieniazparawanempublicznejretoryki,niwelującejwszelkie
napięciaisprzeczności.Podobnienieśmiertelna,jednoczącawizjaphilosophiae
perennisprzesłaniakonfliktmiędzyradykalnymzapytywaniemoodpowiedzial-
nośćawielowiekowątradycjąfilozoficzną.Przesłanialubmożezgóryjużgo
rozstrzyganakorzyśćtejostatniej.
Wzwiązkuztymjednakmożnapowiedziećjeszczecoinnego:byćmoże
sygnalizowanetujużnawstępienapięcie,czymożekonflikt,cechującyjakoby
relacjęmiędzywolnościąaodpowiedzialnością,niedajesięodkryćwrealności
ludzkiegobytowania,leczstanowijedyniepewienpogląd-jedenrozdział,jeden
moment-wdziejachmyśli,rozdziałotwartywkonkretnejsytuacjihistorycznej
przezfilozofiędialogu,obecniechybajużwznacznymstopniuprzezwyciężony?
Rewolucyjnypotencjałfilozofiidialogustajesięprzecieżpowolihistorycznym
wkłademnaszejepokiwdziejecywilizacjizachodniej.Ponadkontrowersjami
epokitrwaotophilosophiaperennis,wktórejostateczniewszystkołączysię
igodzi,izastyga;wktórejchwaływystarczydlawszystkich.Popiersianobi-
litowanychjużprzezfilozoficznąopiniępublicznądialogików-Emmanuela
Lévinasa1czyMartinaBubera-zaczynająsięprzecieżpowolimaterializować
woficjalnymmuzeumidei;zasięgichmyśli-mierzonytłumaczeniami,komen-
1JakkolwiekmyślLévinasabywaniekiedysytuowanapozafilozofiądialogu,stanowi
wocenieautoraniniejszejrozprawyraczejprawdziwiefilozoficznąwersjędialogiki.Kwestia
przynależnościmyślicieladotegoczyinnegoobozuideowego-jakkolwiekmożebyćfra-
pującazpunktuwidzeniahistorykafilozofii-odgrywajednakostateczniedrugorzędnąrolę,
oilenieuzasadnionaaneksjanieprzesłaniaistotyjegomyśli.WprzypadkuLévinasadecydu-
jąceznaczeniemaradykalizm,zjakimpodejmujeonideęodpowiedzialności.
