Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
BarbaraWizimirska
antyklerykalnemiałyzasadneprzyczyny14.Ichniewątpliwązasługąbyłapoprawatego
stanurzeczy.WBraniewiejezuicizałożylipierwszenaziemiachpolskichseminarium
duchowne,a10latpóźniejzostałautworzonaProwincjaPolska.WWarszawieosiedlili
sięnastałew1598r.,zasiedlającklasztorprzyobecnejul.Świętojańskiej10.Wpobliżu
wzniesionoświątyniępodwezwaniemMatkiBożejŁaskawej,którąpoświęconow1626r.
ZapanowaniaWładysławaIVstałasięonakościołemdworskim,gdziekazaniagłosiłks.
PiotrSkarga,aponiminnijezuici,wtymtakżeśw.AndrzejBobola.
Jezuicikoncentrowalisięnapracypedagogicznejiduszpasterstwie(w1634r.były
już42kolegia15irezydencjejezuickie).WędrowalipoPolscejakoludowimisjonarze,
zakładalinowebractwaikongregacjekościelne,reorganizowalistare.WwiekachXVII
iXVIIIdziałałotu60kolegiówjezuickich,którestanowiływiększośćszkolnictwa
wyższegoiśredniegowPolsce.IchkoronąbyłaAkademiaWileńska.Cechowałaje
nowoczesność,dobrzeprzygotowanekadryiodpowiedniewyposażenie.
Jezuicizasłynęliwielkimiludźmi.DziełaPiotraSkargi(1536-1612)iJakubaWujka
(1541-1597)weszłydoskarbcajęzykapolskiego.WXVIIw.stworzylipolskąszkołę
życiawewnętrznego(KasperDrubicki,MikołajŁęczycki),podnieślinawyższypoziom
nietylkonaukiteologiczne,alerównieżświeckie,dającniejednokrotniepodwalinypod
rozmaitejejgałęzie:astronomię,językoznawstwo,orientalistykę,matematykę,przy-
rodę,historiografię,geografię.WepoceOświeceniawnieśliwielkiwkładwodrodzenie
kulturypolskiej.FranciszekBohomolec,AdamNaruszewicziGrzegorzPiramowicz
odegraliwtymdzielerolepierwszoplanowe;StefanŁuskina,JanAlbertrandiiPiotr
Świtkowskizasłużylisiędladziennikarstwa,IgnacyNagurczewskidlahistoriilitera-
tury;KarolWyrwiczdlageografii,JózefRogalińskidlafizyki.Ks.KarolAntoniewicz
znanybyłwIIpołowieXIXw.jakokaznodziejaimisjonarz,takżeliterat-twórca
znanychpieśnireligijnych.Wymieniamtylkonajbardziejznanenazwiska,listazasłu-
żonychjestbardzodługa.
Pozaszkolnictwemipracąnaukowąjezuiciprowadzilimisjeludowe,którymi
rychłoobjęlicałykraj,podnoszącwtensposóbzarównopoziommoralności,jakikul-
turyreligijnejwszerokichmasachspołeczeństwa.Misjeprzydałyteżwiedzypolskiemu
duchowieństwu,krytykowanemuprzezpisarzydobyOświeceniazaignorancjęizłe
obyczaje.
Pouzyskaniuniepodległościw1918r.natereniePolskiznajdowałasięjednapro-
wincjaTJ.W1920r.wjejposiadaniubyło25domów.Opróczpracyduszpasterskiej
ioświatowejjezuicipodejmowalisięwtedyzadańspołecznych.Stopniowoudałosię
14
Szerzejzob.StanisławLitak:Wdobiereformipolemikreligijnych,rozdz.wksiążceChrześcijaństwowPolsce.Zarys
przemian966–1979,podred.J.Kłoczowskiego,Lublin1992.
15
KolegiumtowpierwszymznaczeniudomformacjiistudiówscholastykówTJ,wdrugim-instytucjanaukowa(Jakub
Kołacz:Słownikjęzykaikulturyjezuitówpolskich,WAM,2006,s.146-147).
