Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.WczesnenotatkiorazOktaventwurf
•49
wnętrzneporuszeniewszelkiejmateriiwewszechświecie?23,ajeśliistniejeto
pierwsze,toczymateriaciepłamusibyćzwiązanaprzezmateriękażdegoin-
negorodzaju,alewtakisposób,żejejczęśćpozostajeniezwiązana[feysey],
by[możliwebyło]rozszerzanie(iodczuwanie)?
Wszelkajedynierozszerzającasięmateriawydajesięzakładaćciepłojako
przyczynęrozszerzającą.Czyzatemciepłosamojestrozszerzającymsięflui-
dum?Ponieważwszelkapłynnośćwymagaciepła,powstaniewszystkichciał
niebieskichwymagauprzedniegostanupłynnego,tenzaśobecniejestutrzy-
mywanyprzynajmniejprzezświatłosłoneczne,więcmaterięognia[dasFeuer-
element]możnatraktowaćjakoporuszającywszystkieciałaizawartywich
wnętrzurodzajmaterii,który,zapośrednictwemciepłaiświatła,jestprzy-
czynąwszelkiejpłynności.
III.
Wewnętrznastruktura
a)Ospójnościpłynnejmateriiwsamejsobie,[ospójnościmaterii]stałej
zpłynną,awkońcu[ospójnościmaterii]stałejwsamejsobie.Wtejpierw-
szejrelacjiprzyciąganiepłynunapowierzchniokreślajegokształt,wdru-
giej-[określapłyn]dowznoszeniasięwrurce,albonazewnątrzrurki(przy
czymwobuprzypadkach[rurka]jestciałemstałym).Wtrzeciej-[określa]
płyndoopuszczeniasięwewnątrzalbonazewnątrzrurki.
23Wcześniejszypogląd,żeciepłosprowadzasiędoruchuszczególnejsubstancjiczyma-
terii[Wärmestol]dominowałprzezcaływiekXVIII.Kantdługogopopierał,podob-
niejakiautorzykompendiów,którychużywałdoswoichwykładówzfizyki(Erxleben,
Karsten).Przeciwnypogląd,żeciepłojestpoprostuwewnętrznymruchemcząsteczek
materiizyskałznaczącepoparciedopierodziękiprzeprowadzonympodkoniecwieku
eksperymentomBenjaminaTompsona,hrabiegoRumford(1753-1814).
WnAElem.Syst.3”[XXII274](nieuwzględnionymwniniejszejantologii)Kant
cytujefragmentniemieckiegoprzekładusiódmegoesejuzczterotomowegodziełaBen-
jaminaTompsonapt.ExperimentalEssays,Political,Economical,andPhilosophical
(wydanegowLondynie,wlatach1796-1803).Esej,którywedycjiniemieckiejnosi
tytułVersucheundBeobachtungenüberdieFortpflanzungderWärmeinFlüssigkeiten,
vonHerrnGrafenvonRumfordinLondon[Osposobiewjakiciepłorozprzestrzeniasię
wcieczach]zostałopublikowanywpierwszymtomiejednegoznajważniejszychcza-
sopismnaukowych:nAnnalenderPhysic”
,Bd.1,s.214-241.(zob.E.Adickes,Kants
OpusPostumum,s.128-130).
