Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
RomanMichałowski,GrzegorzPac
Zpozorupodkreśleniewagiczynnikówmiejscowychkierowaćnas
powinnokuEuropieŚrodkowej,któremutopojęciu–cotrzebatuzauwa-
żyć–poświęconoostatniowbadaniachmediewistycznych(inietylko)
niemałomiejsca1.OczywiściekrajenajbliższegosąsiedztwaPolskipozostają
poniekądnaturalnympolemdoporównań,pojawiasięjednakpytanie,czy
rzeczywiściesamopojęcieEuropyŚrodkowejiskupianiesięnajejspecy-
ficeuchodzićmożewodniesieniudopostawionegoprzeznasproblemuza
najbardziejużyteczne.OdwołajmysiędospostrzeżeniaEduardaMühlego,
którykomentujączestawkryteriówmającychwyróżniaćtenregion,jaki
zaproponowałniegdyśChristianLübke2,zauważył:
pokrywasięonztradycyjnymkanonemzagadnieńmediewistyki,wktórympozapolem
zainteresowańznajdująsięciekawetematywspółczesnejnauki.Tezaś–chodzioformy
reprezentacjiwładzyikomunikacji,mechanizmyzażegnywaniakonfliktówizaprowa-
dzaniapokoju,rozprzestrzenianiesięioddziaływaniemonastycyzmu,rolęmemorii
ifundacji,przemianyprowadząceodkulturyoralnejdopiśmiennej,bywskazaćtylko
kilkaprzykładów–wydobywająnapowierzchnięwłaśnieraczejstrukturalnepodobień-
stwamiędzyZachodemiWschodem,odsuwającnadrugiplanpostulowanąDspecyfikę”
EuropyŚrodkowo-Wschodniej3.
Rzeczmożnaująćtakżeinaczej:skupieniesięnatychelementachkul-
tury,którewsposóboczywistysąwynikiemchrystianizacjiinależąściśle
dokulturyreligijnej(monastycyzm,kultświętych,hagiografia,liturgiaczy–
zasadniczo–tradycjapiśmiennicza),czyniwłaśniezkulturowychcentrów
łacińskiejEuropynaturalnypunktodniesieniawbadaniach.Nieprzypad-
kiempoledopytaniaooryginalnośćwsensierodzimości(itoniezależnie
odtego,czyodpowiedzisątupozytywne,czy–coczęstsze–negatywne)
znajdujesięraczejtam,gdzierozważanesąsprawyustrojoweczyprawne,
awięcwtychzjawiskach,którychzwiązekzkulturąreligijnąjestpośredni.
Nieoznaczatobynajmniej,żelokalnykonteksttracitunaznacze-
niu,ametodakomparatystycznaograniczaćsięmadoporównaniasytu-
acjipolskiejztąwystępującąwkulturowychcentrach.Pytającbowiem
ooryginalnośćprzyjętychwPolscerozwiązań,musimysiębacznieprzyj-
rzeć–jakwspomnieliśmywyżej–równieżinnymkrajom,któreznalazły
sięwobszarzeoddziaływaniatejsamejchrześcijańskiejkulturyłacińskiej;
1Por.tekstyzgromadzonewspecjalnymnumerzeDKwartalnikaHistorycznego”120,2013,4;
Z.Dalewski,Wprowadzenie,w:Granicawschodniacywilizacjizachodniejwśredniowieczu,
red.idem,Warszawa2014,s.7–16;F.Curta,EasternEuropeintheMiddleAges(500–1300),
Leiden–Boston2019,s.1–14.
2Ch.Lübke,DiePrägungimMittelalter.FrüheostmitteleuropäischeGemeinsamkeiten,DCom-
parativ.LeipzigerBeiträgezurUniversalgeschichteundvergleichendenGesellschaftsforschung”
8,1998,5,s.14–24.
3E.Mühle,Uwagioograniczonejprzydatnościpojęcia„EuropaŚrodkowo-Wschodnia”(„Ost-
mitteleuropa”)wbadaniachmediewistycznych,KH120,2013,4,s.869.
