Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WysłuchiwanieZagłady
irozmawianieoschedziepozagładowej
PrzywykliśmyjużdowysłuchiwaniaocalałychzZagłady.Choć
toiprawda,żezaczęliśmyichwysłuchiwaćzapóźno.Aonizapóźno
zaczęliopowiadać.Opowieściwysnuwanezichodległejjużpamięci
zbieraliśmydośćofiarnieprzezostatnietrzydzieści(?)lat.
Gromadziliśmynagrania,teksty,fotografiewrozmaitycharchiwach,
drukowaliśmyjewksiążkach.Zdbałościąniezwykłąnotowaliśmy
każdesłowo.Ztakąsamąkażdezdanie.Botesłowaizdaniabrzmiały
starym,nieobecnymjużczasem:miałyswojąszczególnąbarwę,która
pojawiałasięwsplątaniujęzykówitradycji.Zapisywaliśmyróżne
historietychsamychwydarzeń.Niemożnaichbyłoweryfikować.
Każdaznichniosłaswojąprawdęibyłapełnoprawna.Nie
rozmawialiśmyzocalonymizZagłady–wysłuchiwaliśmyich
historii:zpokorąiszacunkiem.
PierwszezapisywanieZagładywPolscetopołowalat
osiemdziesiątych.Pytaliśmyowszystko,oczymchcielimówić.
Najchętniejoprzedwojniu,bomłodziwtedybyliiświatichbył
kompletny.OZagładziemówiliczasemzpotrzebyczyszczącego
opowiedzenia,prawiezawszezobowiązkuświadczenia–otymnie
możnabyłomilczeć.Opowojniu,wktórympróbowalinowegożycia,
opowojniu,wktórymrosłyichdzieci,mówilizdawkowo,niechętnie.
Nieodmawialirozmowy,alenicciekawego,jaksądzili,
dopowiedzeniaopowojniuniemieli.„Niemaspecjalnieoczym
gadać…”Właściwieichjużtamniebyło.Kiedypróbowaliopowiadać,
niemówiliosobie,tylkonajczęściejocodziennościjakoślepionej.Ot,
kilkafaktów:jakieśmiasto,wktórymzamieszkali,praca,polskimąż
albopolskażona(rzadkokiedymałżeństwabyłyżydowskie),dzieci
–zwyczajnie:niemaoczymgadać.1968?Notak,był.Jedni
rozmówcystraciliwtedypracę,alewkońcutoniebyłjakiśszczególny
dramat.Inniwiedzieli,żecośsiędzieje,aleichtospecjalnienie
dotykałoi…niedotyczyło.Staranniesięzakonspirowali.Zniknęli.
Niewidzialnidlainnych.Niewidzialnidlasiebiesamych.
Zaczęliśmywysłuchiwaćichzapóźno.Zdwóch,przedewszystkim,
powodów.Boprzezkilkadziesiątlatniedośćbyłoprzestrzeni
kulturowejdotakichspotkań.Ateżidlatego,żepolscyŻydziukryli
sięstaranniewnowym,społecznymkontekście.Stalisięniewidzialni:
zpoholokaustowegostrachu,zpeerelowskiegostrachu,zpotrzeby
