Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwalaautorowipokazać,wsposóbpośredni,złożonośćludzkiejpsychiki,jejwie-
lowymiarowość,rozmaitość,bogactwojejprzejawów,jejszlachetneiniecne
obrazy.Ajednocześniepozwalauwrażliwićnatrudnościwpoznaniuizrozumie-
niuczłowiekanapodstawieprzejawówjegoosobowości.Tymbardziejże–jak
zaznaczaSzuman–zczystym,naiwniebezpośrednimsposobembyciaspotyka-
mysięrzadko;zostajezwykleprzerobionypodwpływemzastanowieniaiokre-
ślonychmotywów.
Osobowośćjestkształtowanaprzezśrodowisko,przyczympodwpływem
środowiskaiwychowaniawsposóbbiernysąkształtowanenawykiiprzyzwy-
czajenia.NKoniecznośćiprzymusposłuszeństwa–piszeSzuman–uczydziecko
przezwyciężaćsamosiebie,szkoliwięccharakter.[ł]Posłuszeństwojest
przedszkolemcharakteru”(s.171).Podobnestanowiskoprezentująinnipsy-
chologowie,wyjaśniającydrogęmoralnegorozwojuczłowieka;narolęprzy-
musuwrozwojumoralnościzwracauwagęPiaget(1967).Szuman,coważne,
wskazujenapotrzebęodróżnieniatresurysłużącejwyrabianiuautomatyzmów
odszkoleniawoli.
Autorzwracauwagęnawychowującąrolęspołeczeństwa.Środowiskona-
rzucazapatrywaniaipoglądy.ZnamienniebrzmistwierdzenieSzumana:NWiel-
kajestodpowiedzialnośćnaszazatych,którychbudujemylubgorszymysa-
mymsobą”(s.174).Rozważaniaautorawywołująskojarzeniazzałożeniami
psychologiiekologicznej,zgodniezktórymikażdyczłowiekżyjewśrodowisku
ijednocześniestanowiśrodowiskodlainnych(Barker,1968;Barker,Wright,
1955).Środowiskokształtujetakżenawykoweprzywiązania,którewiążąosobo-
wośćzeświatem,prowadzidozadomowieniasięwświecie.Wsposóbnawykowy
zdobywamywielesprawnościiumiejętności.
Jednocześniekształtujesięsamoświadomośćjaźni.Jaźństanowiprzedmiot
własnychmyśli,uczućijestpoznawanaprzezdoświadczeniewewnętrznemeto-
dąintrospekcji.NaszeJapoznajemy–zdaniemSzumana–dwustopniowo:jako
osoba(jesttowiedzaociele)ijakoosobowość(jejpsychicznewłaściwości).Po-
znanieosobowościułatwiawiedzapsychologiczna,któradostarczaterminówna
jejopisanie.Poznanieosobowościwymagakoincydencjiobserwacjiinnychludzi
isamoobserwacji.
Osobowośćkształtujesiętakżeprzezwłasneczynyjednostki.NOsobowość
człowiekazostajezbudowanaprzezjegouczynki”(s.186).Doświadczenie–zda-
niemProfesora–niewkraczawnasbiernie.Punktemwyjściajestczyn.We
wczesnymokresieontogenezydzieckooddziałujenaprzedmioty,dziękiczemu
poznajeefektyswoichczynów.Motywamiczynówsąpotrzebyipragnienia.Wy-
chowaniedzieckamawzmocnićjegodzielność,wyprowadzićjezbłędnegokoła
subiektywnychreakcji.
XL
