Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BeataKiszka
NazwamiejscowaOświęcim,naktórejstaleciążynietakodległepiętnookru-
cieństwa,zagładyimordutysięcyniewinnychludzi,wcaleniemusitaką
pozostaćwpamięcipotomnych.Wystarczyprzenieśćsiędowiekówśrednich
ijejznaczeniaszukaćwpoczątkachdziejówmiasta.Jakpodaje,docierając
doźródełnazwyrodzinnegomiastadziewiętnastowiecznyoświęcimskidzie-
jopisJanNepomucenGątkowski-początkówjejkształtowaniamożnaupa-
trywaćjużwczasachpogańskich.BadaczłączyjąznazwąosobowąOświę-
cim,którazkoleiwywodzisięodczasownikaświęcićijestzwiązanazkultem
Sventovida(Światowida),czczonego-zgodniezlegendarnymprzekazem
-nagórzezamkowej.Gątkowskiponadtodopatrujesięzwiązkutoponimu
OświęcimzsiedzibąOsów(bliżejnieznanegoroduSarmatów)itymsamym
łączypochodzenienazwymiastaznazwąroduOssowskich.Wartorównież,
zajednymzludowychpodań,przypomniećhipotezęwiążącąpochodzenie
onimuzmisjąewangelizacyjnąCyrylaiMetodegowIXw.,zgodniezktórą
Oświęcimoznaczaoświecenie.
Wdokumentachnazwategojednegoznajstarszychpolskichgrodówkasz-
telańskichpojawiasiędopieropodkoniecXIIw.1Zdaniembadaczy,toponim
Oświęcimjestnazwądzierżawczą,oznaczającąwłasnośćosobistą(tj.Oświęcim
-gródOświęcima),utworzonązapomocądawnego,gdyżsięgającegowspól-
notypraindoeuropejskiej,formantuposesywnego*-jƄ,którypozostawiłposo-
bieśladwpostacimiękkiego-m-wparadygmacieodmianynazwy(por.Oświę-
cim,alenp.wOświęcimiu,oOświęcimiu).Innajednak,cociekawe,okazujesię
gwarowaodmianapropriumpoświadczanawpolskichtekstachpochodzących
jużzXVIw.(doOświęcima,wOświęcimie).
1JakpodajeJarosławPacuła,Hpierwszymświadectwem[…]istnienia[nazwy]jest
mapaarabskiegopodróżnikaEl-Idrisiegozroku1150”.Zob.J.Pacuła,Wsprawienazw
„Oświęcim”i„Auschwitz”–ichzasadnościwperspektywiehistorycznojęzykowej,w:Bogactwo
polszczyznywświetlejejhistorii,t.2,red.K.Kleszczowa,A.Rejter,Katowice2008,s.67.
