Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Materiałiprzyborypisarskie
49
nawałkuwzwojeczylirole(rotulus,volumen),tworzyłyonegotowy
materiałdopisania,któryszedłnarynkikrajówśródziemnomorskich
(zob.niżej).
Papirusbyłnadzwyczajmocnymitrwałymmateriałempisarskim–
wystarczywskazać,żenajstarszepapirusy,pochodzącezIIItysiąclecia
przedChr.,sątakdobrzezachowane,iżdziś,pokilkutysiącachlat,dają
sięłatwozwijaćwrolę,jakwchwiliswegopowstania.Zmianytempera-
turyiwilgotnościwdolinieNilusprzyjałykonserwacjipapirusu;nato-
miastszkodliwieoddziaływałdłuższybrakdostępupowietrzaitymsię
tłumaczy,żewydobytezpiaszczystychgrobówiruindomówpapirusysą
przeważniekruche,łamliweirozpadająsięwdrobnekawałki.
Jakwyżejwspomniano,każdakartapapirusumadwiewarstwy,dwie
strony;najednejstroniewłóknabiegnąpoziomo,naodwrotnejpionowo,
dziękiczemukartaotrzymujeswąspoistośćitrwałość.Tęwłaściwość
kartypapirusowejwyzyskałasztukapisania:pisanonaniejtylkopo
jednejstronieitopotej,którejwłóknabiegłypoziomo(ryc.6),rzadko
zaśkiedyprzechodzipismonaodwrotnąstronękarty(takwkodeksach),
cosięnazywaopistografią.Dopisaniasłużyłopiórotrzcinowe,tzw.cala-
musorazczarnyatramentsporządzanyzsurowicykrwiisadzy,tudzież
czerwony,sporządzanyzczerwonejglinkizwanejochrą.Skutkiemzmiany
klimatuiwśladzatymkulturyrolnejwEgipcie,niemniejteżskutkiem
silnejkonkurencjiinnychmateriałówpisemnych(pergaminu,później
papieru),produkcjapapirusuzaczęłapoparuwiekachpsućsięiupadać,
ażwciąguXstuleciaupadłazupełnie,awnastępstwietegopapirus
wyszedłniebawemzużycia.PrzeszczepionawtymżewiekuzEgiptudo
Sycyliikulturaifabrykacjapapirusuniezdołałasiętamrozwinąć,
ajeśliprzetrwałaonawytwórczośćswejmacierzy,którejzresztądobro-
ciąniedorównywała,tonienadługo.
Średniowiecznymateriałpapirusowymożnapodwzględemtreści
podzielićnadwiegrupy:rękopisyotreścinarracyjnej(teologicznej,filo-
zoficznej,medycznejetc.)idokumenty.Rękopisy,zwłaszczadochowane
wformiekodeksów,należądorzadkości,uległybowiemprzeważniezni-
szczeniu.Najstarszekodeksypapirusowepogreckupisanepochodzą
(wieleznichoczywiścietylkowefragmentach)zII/IIIw.poChr.,naj-
młodszezXwieku(zob.niżej).
Natomiastowielelepiejdochowałysiępapirusowedokumenty,któ-
rychliczbajestteżdosyćznaczna.Używanopapirusudopisaniadoku-
mentówprzedewszystkimwItalii(jeszczewkancelariicesarzyrzym-
skich,potemkrólówlangobardzkichiostrogockich).Najdłużejposługi-
wałasiępapirusemkancelariapapieska,boniemaldopołowywiekuXI,
aczkolwiekjużzkońcemXw.zacząłgostamtądwypieraćpergamin.
Zjawiskototłumaczysięistnieniemwkuriipapieskiejznacznychzapa-
sówpapirusu,któredopierowpołowieXIw.sięwyczerpały.Słynnedo-
kumentypapirusowezRawennypochodzązczasuodV–IXw.poChr.
PozaWłochamiużywałapapirusuwszerokiejmierzeitoażdokoń-
caVIIIw.Hiszpania.Kancelariamerowińskarównieżposługiwałasię
tymmateriałemwwiekuVII(najstarszydokumentpapirusowymero-
