Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Pamięćpokomunizmie
łalnościgospodarczej,społecznej,duchowej.Człowiekasamego.
Jegoświadomości,myśliisłowa.Iwreszcie–samejdoktryny”
–mówiłAleksanderWatwwykładzieoksfordzkimz1962ro-
ku12.RównieżLeszekKołakowskiwTotalitaryzmieizaletach
kłamstwapisał:Dpoznawczyaspekttejmachinypoleganatym,
żeniweczyonarozróżnieniemiędzyprawdąi«słusznością»
polityczną.Jejfunkcjapsychologicznajestistotnadlatego,że
szkolącludziwtejkonfuzjiiwszczepiającwnichwiarę,żenic
niejestsamowsobieprawdziweiżeprawdąmożebyćcokol-
wieknamocydekretuwładzy,stwarzanowego«socjalistycznego
człowieka»,pozbawionegowoliioporumoralnego,odartegoze
społecznejihistorycznejtożsamości”13).Człowiekwtejsytuacji
przestajebyćzdolnydonazywaniarzeczy,aprzedewszystkim
dosamowiedzy.MiędzyDnim”aDsobąsamym”,niewspomina-
jącoinnychludziach,obrazachświata,rozwierasięradykalna
przepaść.Niebędączdolnydonazwaniaiopisaniasiebie,zdany
jestnasamookreśleniapodpowiadanejedynieprzezinstynkty
inamiętności,któregoprowadzą,rządząnim,determinujągo.
Stajesięwtensposóbczłowiekiemgłodu,potrzebyseksu,snu.
Chcetylkozaspokoićtezgłodniałestwory.Zostajezredukowany
doodczuwaniabóluichwilradości.Kończąsięodczuciadu-
chowe.Możnanimkierować,władaćnim,dającmużyć,spać,
jeść.Jestbiologią,fizjologiąsterowanązzewnątrz,któradotego
–powodowanastrachemprzedśmiercią,przedeksterminacją
–nazywaświatwedlezalgebraizowanychreguł,wbrewwszelkim
faktom.DIstotąstalinizmujestzatruciewczłowiekuczłowieka
wewnętrznego,żebysięzmniejszył,jaktegłówkirobioneprzez
łowcówgłów,[ł]apotemżebysięrozpadłwproch”14.
TęsamąmyślGustawHerling-Grudzińskiwyraziłwkomen-
tarzudoopowiadaniaWarłamaSzałamowaProtezy.Nadzorcy
odbierajątamgrupiewięźniówskierowanychdokarceruwszyst-
kieichprotezy:sztucznezęby,ręce,oczy.Wreszciezwracająsię
doostatniegozpytaniem:DAtycooddasz?”,aonmówi:DNie
mamnicdooddania”iwtedynadzorcaproponuje:DNotoduszę
oddaj”.Natobohaterodpowiadazniezwykłąstanowczością:
DNie,duszynieoddam”.AteistaSzałamowiconradystaHerling-
