Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Totalitarnyżywioł
15
-Grudzińskiposłużylisiępojęciembędącymsubstytutemukrytej,
głębokiejreligijności,niemającejnicwspólnegozoficjalnym,
publicznymkultemczyzadeklarowanymwyznaniem.Zachowali
bowiempoczucie,żewczłowiekujesttoDmiejsce”,utajone,
niedostępne,boskie,iżetamnadziejamożeprzetrwać.
WatiHerlingnienależelidożadnejwspólnotyreligijnej.
Jednakchcącnazwaćstalinowskiewładztwomusielisięgnąć
dojęzykabliskiegoreligii,awkażdymrazieposzukiwaćtego
nieredukowalnegotrzonu,wokółktóregobudujesięosobowość,
Dja”człowieka.Bopokuszonosięoredukcjętego,cowydawało
sięniezbywalnąistotączłowieczeństwa(DNotoduszęoddaj”)
iokazujesię,żeto,cowniejasnyczynadprzyrodzonysposóbzo-
stałoczłowiekowidane,możnamurównieżodebrać,tymsamym
czyniącznasszczególnąodmianęczłowieka,niewolników,homo
instrumentalisczyhomosovieticus.Tennowyczłowiekstałsię
podstawowymzałożeniemprojektutotalitarnego–miałbyćjego
uwieńczeniem,narzędziemiofiarą.Miałzostaćograbionyznaj-
większegoskarbu.Polskamyślantytotalitarna,bezwzględunato,
czyrodziłasięwkręgupisarzykatolickich,czyintelektualistów
świeckichlubwręczateistycznych,odperspektywyreligijnej,
wnajszerszymsensietegosłowa,nigdysięnieoderwała.Wręcz
wymagała,byproblemczłowieczeństwapostawićwłaśniejako
problemparexcellencereligijny.
Polskawychodziłazkomunizmubogatawtrudnedoświadcze-
nia,alerównieżwunikatowąwiedzęnatemattego,czymbył
reżimsowiecki,naczympolegałapieriekowkaduszizniszczenie
języka.Tawiedzaobecnabyławpracachhistoryków,doku-
mentalistów,wnarracjachpisarzy,obrazachpoetów,studiach
filozofówihistorykówidei.Mogłosięwydawać,żepolitycy
iintelektualiściodbudowującydemokratycznepaństwobędąsię
tąwiedząposiłkować.Tymbardziejtegorodzajuoczekiwanie
mogłoimożebyćwyrażane,ponieważnaczeleruchówprotestu,
apotemkomitetówobywatelskich,staliznaczącyeseiści,histo-
rycy,wytrawnidziennikarze,naukowcy,którzyswoimidziełami
dowodzilipowielekroćprzenikliwościwocenieiprzedstawianiu
