Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Pamięćpokomunizmie
więcpodługimokresienegocjacjiipojesiennejfalistrajkowej
jakowpewnymsensieDodgóry”tworzonaszpicanowegoruchu
politycznego,mającakształtowaćorganazwiązkuiracjonalizo-
wać,dyscyplinowaćspontanicznezachowaniaspołeczne.
Stronasolidarnościowo-opozycyjnastanęławobeczadańwyjąt-
kowychiprzełomowych.Porazpierwszyodponadczterdziestu
latwładzekomunistyczneuznały,żepotrzebnajestprawdziwa
igłębokareformasystemu(alejeszczeniejegodemontaż),ajej
przeprowadzeniewymagaaktywnegoudziałuiwsparciaze
stronysiłjawnieopozycyjnych.Innymisłowy,komuniścigodzili
sięconajmniejnaograniczeniemonopoluwładzy,abyćmoże
nawetnajejoddanie(świadczyłootymmiędzyinnymispotkanie
aktywuKWPZPRwWarszawiezMieczysławemRakowskim
wstyczniu1989roku).Zpewnościąfaktpodjęciarozmów
oznaczał,żeówczesnaelitabyłaskłonnawycofaćsięzrepresyj-
nychrozporządzeńprzyjętychrazemzwprowadzeniemstanu
wojennego(naprzykładdelegalizacjaDSolidarności”iinnych
niezależnychzwiązkóworazstowarzyszeń).
Przełomowośćrozmówmiałarównieżwydźwiękmiędzynaro-
dowy.Zasadnawydawałasięwówczashipotezasformułowana
międzyinnymiprzezTimothyGartonaAshaostopniowejDoto-
manizacji”systemusowieckiego.DByłbyto,wbardzoluźnej
analogiidoupadkuimperiumotomańskiego,długipowolny
procesupadkuimperium,wczasiektóregowystępowałoby
niezaplanowane,fragmentaryczneiurywkoweuwalnianiesię
zarównoposzczególnychpaństwodcentrumimperium,jakispo-
łeczeństwtychpaństwodwładzy”10.Możnatenprocesopisać
jeszczeinaczej:poszczególninamiestnicy,pewnieniebezogól-
negoprzyzwoleniaDsułtana”–Gorbaczowa,szukalisposobów
wyjściazkryzysugospodarczegoipolitycznego.Odpoczątku
pojawiłysięzasadniczepytania:jakijestzakresswobodydziałań
ekipyJaruzelskiegowobecMoskwy,jakiesągranicekompromisu
oraznailezmianyrozpoczętewPolscesąlubmogąbyćpunktem
wyjściadlazmianwinnychkrajachrealnegosocjalizmu?11Uza-
leżnienieodZSRRbyłojednązpodstawlegitymizacjisystemu.
Wchwilachkryzysuwładzazawszeniedwuznacznieodwoływała
