Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Budowaniepolskiejdemokracji
21
siędorzekomejlubrealnejgroźbyinterwencji.Uniezależnieniesię
polskichkomunistówodSowietówjużsamowsobiezmieniało
podstawylegitymizacjireformującegosięsystemu.ElityPZPR
zdawałysobiesprawęztego,żeniemogąliczyćnanaciskze
stronyKremlaiżesamGorbaczowbyłrozczarowanystrajkami
wPolsce.Wtymkontekścieniektórzy(naprzykładJadwiga
Staniszkis)skłonnibylitwierdzić,żeodgórnarewolucjawPolsce,
apotemwinnychpaństwachsocjalistycznych,byłakierowana
zMoskwyiżebyłaczęściąukrytegoplanukontrolowanego
demontażusystemusowieckiego.
Elitaopozycyjnazdawałasobieodpoczątkusprawęzprze-
łomowościdokonującychsięzmian,azarazemzdelikatności
sytuacji.Bezprecedensowośćustępstwwładzwymagała,jak
sądzono,równieżpewnegosamoograniczeniawroszczeniach
iżądaniach.Unikanozpewnościąnietylkorozmówozmianach
sojuszy,systemugospodarczego,pozycjinomenklatury,aleteżnie
podejmowanotematuzasadniczejprzemianyustrojowej.Wtej
sytuacjiopozycja,czyliliderzyKomitetuObywatelskiego,byli
skłonniodgrywać,jakwtedyuważano,zarazemrolęamortyzato-
ranapięćspołecznych,jakrównieżźródłaimpulsówprzemiandla
skostniałegoaparatuwładzy–wzamianzalegalizacjępluralizmu
związkowegoiograniczonegochoćbypluralizmupolitycznego12.
Dominowałoprzytymprzekonanie,żezmianajestfragmentem
Ddługiegomarszu”iżewszelkiezbytradykalneżądaniaczypoli-
tycznypryncypializmmogąbądźzmianyzatrzymać,bądźwręcz
cofnąćprocesreform.Podkreślano,żenależysięliczyćzoporem
siłkonserwatywnych,zdolnychnietylkosabotowaćrozmowy
iumowyOkrągłegoStołu,alewręczsięgnąćpobrońostateczną,
czyliponownewprowadzeniestanuwojennego.Koniecznezatem
byłyostrożnośćiumiarkowanie,cooznaczałoprzeciwstawianie
sięwszelkimradykałom,zarównozobozuwładzy,jakispośród
opozycji.Wlistopadzie1988rokuJacekKurońpisał:DGdyby
likwidacjanomenklaturyoznaczała,żejejludziewszystkoutracą,
niebyłobyżadnychszans,byprzemianydemokratycznemogły
siędokonaćwsposóbpokojowy”13.Dodaćwarto,żedzięki
prawno-ekonomicznymdecyzjomrząduRakowskiegootworzyła
