Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
PaństwaGrupyWyszehradzkiej:pomiędzyprzeszłościąateraźniejszością…
-
Poupadkupaństwdocszłodoprocesurozkładu,któryzostałpowstrzyma-
nywXIXwiekuprzezpowolnąodbudowęjednościwewnętrznejitożsa-
mościnarodowej.
WszystkieomawianepaństwabyłypodzaboramiwXIXwieku,jedynieWęgry
zdołałyuniezależnićsięodAustrii,tworzączniądualnąmonarchięw1867roku.
Czesi,SłowacyiPolacyniemieliswoichpaństważdokońcaIwojnyświatowej.
Cociekawe,towłaśnieaustriackieuzależnienieokazałosiętymczynnikiem,któ-
rywpłynąłnaupodobnieniesiępewnychcechkulturyomawianychnarodów.To
unifikacyjneoddziaływaniemożnabyłozauważyć,gdypoIwojnieświatowej
wwynikurozpadumonarchiihabsburskiejnowopowstającepaństwatworzyły
swojestruktury.Wiedeńskiesposobyuprawianiapolitykiprzedostałysiędono-
wychpaństwistanowiłyistotnywzórfunkcjonowaniakształtującychsięsyste-
mówpolitycznych.Należytutajzaznaczyć,żeaustriackiwpływoznaczałpowol-
nądemokratyzacjępaństw,oparcieżyciapublicznegonapartiachpolitycznych
idopuszczeniekompromisudorozwiązywaniaproblemów.AlejedynieCzecho-
słowacjapozostaławiernatemusposobowiirozwijałago,podczasgdyPolska
iWęgrystosunkowoszybkowybrałyinnyreżimpolityczny.
WiekXIXprzyniósłodnowęnarodową.Wkażdymzomawianychpaństwna-
stępowałpowolnyprocestworzenianowoczesnychnarodów.Wydajesię,żebez
tegozjawiskaniedoszłobydopowstanianiepodległychpaństww1918roku.
SłowackiedążeniadookreśleniaswojejodrębnościodWęgrówdatująsięna
przełomXVIIIiXIXwieku.Pojawiłysięwówczasdwanurty,zktórychjeden
uznawałmożliwośćwspółpracyzCzechami,adrugipodkreślałzupełnąodręb-
nośćodtejnacji.Dużyproblemstanowiłozmadziaryzowanieelitsłowackich,co
więcejwmiastachnadludnościąsłowackąprzeważaliopróczWęgrówNiemcy
iŻydzi.W1844rokupowstajeSłowackieTowarzystwoKulturalno-Oświatowe
TatrinzEudovitemŠtúrem,JozefemHurbanemiMichalemHodžąnaczele.Była
toważnaorganizacja,którajakojednazpierwszychpodjęłatematcałkowitej
odrębnościSłowaków.EudovitŠtúruważanyjesttakżezaojcanowoczesnego
językasłowackiego.Dokonałonkodyfikacjizasadposługiwaniasięmowąsło-
wacką.WtrakcieWiosnyLudówSłowacyutworzyliSłowackąRadęNarodową,
złożyliprzysięgęnawiernośćcesarzowi,wypowiadająctymsamymposłuszeń-
stwoWęgrom.19września1848rokuRadaogłosiłaniepodległośćSłowacji.Po
zakończeniuWiosnyLudówSłowacykilkukrotniewysyłalimemorandado
Wiedniawceluuzyskaniaautonomii.JednocześniewśródSłowakówcorazbar-
dziejpopularnystawałsięnurtmówiącyokoniecznościwspółpracyzCzechami.
Od1866rokuwPradzedziałałostowarzyszenieJednościCzechosłowackiej.Jak
pokazałaprzyszłość,towłaśnieideawspółpracyzCzechamizwyciężyła,gdyż
30października1918rokuSłowackaRadaNarodowaprzyjęładeklaracjęostwo-
rzeniuwspólnegopaństwazCzechami
13.
13Szerz.A.GIZA:SłowackiruchnarodowywXIXwiekuinapoczątkuXXwieku(do1914roku).
Szczecin2000.